Zoals men an der Nase iemands johannes erkennt, zegt gedrag in het verkeer veel over de volksaard. In Duitsland passeert men een fietser heel voorzichtig, daar rijden de Mercedessen en BMWs met een grote boog omheen. En Duitsers houden zich aan regels. Die wachten bij een rood voetgangerslicht, ook wanneer de straat volkomen leeg is. En kijken ze jou, verdammte Holländer, boos aan wanneer je het toch waagt over te steken. Of erger: ik heb vaak meegemaakt dat een auto in de verte een flinke dot gas gaf en mij tot een drafje dwong om stevig te laten merken dat ik in overtreding was, liefst nog in het voorbijgaand iets naar me schreeuwend met een driftige rooie kop. 

In de straten van Caïro en Alexandrië walmen uitlaatgassen, stinkend wurmt het verkeer zich door de stad, die totaal uit het jasje gegroeid is. Gare Nissan Sunny’s, volgepropte minibusjes, Lada’s en Peugeot 504s, toe aan hun vierde leven – dit keer echt het laatste. Aan stoplichten doen ze hier maar mondjesmaat. Rood licht is een aanwijzing, meer niet en op de ergste kruisingen moet een verkeersagent helpen. Wat-ie lang niet altijd doet, vaak staat-ie liever met een sigaretje op de stoep. 

En het mooie is dat het eigenlijk nog best werkt ook. Rij je een druk stuk in, wordt de weg vanzelf vijf- of zesbaans in plaats vier, wordt elke centimeter weg benut en kan je de man in de gebutste auto naast je een hand geven. Of een vuurtje – echt, Egyptenaren zitten op roken. Intussen is het een getoeter van jewelste, maar zelden agressief, vaak een kort tikje om aan te geven dat je er aan komt, of er dichtbij zit, eigenlijk heel sociaal. Om het nog wat ingewikkelder te maken lopen voetgangers kriskras tussen auto’s, ook als die rijden, zelfs een snelweg wordt achteloos overgestoken, zwenkt het verkeer er omheen, zonder misbaar of woeste gebaren.

Leven en laten leven, de ander wat gunnen: de Egyptenaar verschilt behoorlijk van de Duitser. En dat terwijl ze in dezelfde auto’s rijden, zelfs letterlijk, want onder de vierkante Egyptische nummerborden van die minibusjes en Mercedessen, vaak ouder dan de piramides, zie je vaak de langwerpige Duitse platen nog uitsteken. Reed die bak een paar autolevens geleden in Bochum of Hannover, nu in Caïro of Alexandrïe.

Als een mol stak ik mijn hoofd boven de grond. Keek naar links, naar rechts en zag dat deze metro-uitgang midden op het zo beroemde en grote Tahrirplein uitkwam. Een meter of 200 van het Egypt Museum, waar ik zijn moest. ‘Hulp nodig?’ klonk het meteen. Een man, halverwege dertig, vlassig baardje, zei te werken voor het museum, en nee, zo kon ik er niet komen want de hoofdingang werd verbouwd, nu moest iedereen via een zijgang, loop maar mee, dan laat ik zien hoe je er komt, want het staat heel slecht aangegeven. ‘Where from?‘

Hij studeerde kunstgeschiedenis, babbelde hij al wandelend. Wilde weten wat ik deed voor de kost. Getrouwd was. Kinderen had. Was soepeltjes bezig een band te bouwen, raakvlakken te zoeken. ‘Trouwens, hier woon ik,’ wees hij naar boven, ‘en hier is mijn galerie.’ Want die had-ie ook nog. Zeg niet dat Egyptenaren lui zijn: werken voor een museum, student en ook nog een galerie runnen plus nog de tijd hebben om een toerist op weg te helpen!

Natuurlijk moest ik naar binnen – iemand op weg naar een museum kan onmogelijk claimen haast te hebben. Of geen kunst willen zien. ‘Dit is mijn zus,’ wees hij op een vrouw die niet bepaald op ‘m leek – maar wie weet was ze geadopteerd, je weet het niet. Ik moest zitten, zus schoof een kop thee voor mijn neus. Gloeiend warm, die hield me sowieso vast voor een minuut of tien.

Toen moest ik zijn kunst bekijken. Tekeningen op echt en origineel papyrus, waar ze per tekening wel een dag of vier mee bezig waren – maar als die ze van de kleurenprinter had gevist, zou het me niet verbazen. Zus legde ze in razend tempo om mijn stoel, bouwde me in in mijn hoekje. ‘Welke vind je het mooist?’ vroeg de man. Mooi!? Ik vond ze geen van alle mooi, maar dat kon ik natuurlijk niet zeggen. ‘Die,’ wees ik tamelijk willekeurig naar een abstract van een piramide en twee kamelen in rood en blauw. Welke nog meer? En voor ik het wist was hij bezig in sierlijke Arabische letters mijn naam te schrijven onder het werk. Tenminste, dat nam ik aan. Voor hetzelfde geld schreef-ie wie dit leest is gek. En schreef hij het in verwijderbare inkt.

Vier werken rolde hij zorgvuldig op en stak ze in een koker. ‘Voor jou, alsjeblieft! Je mag me ervoor geven wat je het waard vindt.’ Ik schoof zenuwachtig op mijn stoel, wilde het niet aannemen, maar daar wilde hij niets van weten. Uit mijn achterzak viste ik 400 Egyptische Ponden, ongeveer 16 Euro. Zijn gezicht betrok: had ik wel gezien wat die werken normaal kosten? De muren hingen vol, 2000 Pond stond op de meeste prijskaartjes. ‘Geef dan die 400 maar terug,’ zei ik en stond op. Nee, dat zat er niet in. Hij nam de rol uit de koker, haalde drie tekeningen er uit en liet er eentje zitten en gaf die terug met een boos gezicht. Een minuut of wat later sjokte ik weer over het Tahrirplein. De ingang van het museum was prima bereikbaar.

In mijn reisgids las ik een paar dagen later dat Egyptenaren uitblinken in ‘eleborate scams’.

FIFA Think Again! Een jaar of elf geleden kreeg Qatar de organisatie van het WK toegewezen en dat kon natuurlijk echt niet. Vonden althans mijn vriend Sjaak en ik, en we kwam in actie. Digitale handtekeningen zouden de FIFA tot verstandiger gedachten moeten brengen. Het leidde tot wat media-aandacht, van de Australische radio, Duitse kranten en Nederlandse tv-optredens (bij RTL Late Night, met de late Peter R. de Vries), maar dat was het. De FIFA royeerde en schorste enkele bestuursleden en stelde nieuwe aan – die alras even dubieus bleken.

Beetje bij beetje nam de kritiek op het toernooi toe, inmiddels is de stemming ronduit negatief – volgens een recente Nieuwsuur-enquête vindt zelfs een meerderheid van Nederland dat ons Oranje helemaal niet moet gaan. Rijkelijk laat: over een week of drie begint het toernooi. En slecht geïnformeerd ook: zoals het gaat bij zaken die ver van het bed zijn, praten de meeste mensen elkaar, Johan Derksen of de kranten maar een beetje na.

Begin oktober ben ik er geweest, voor een verhaal voor HP/De Tijd. Mijn eigen idee, zoals dat altijd gaat, zelf betaald, zoals dat altijd gaat. Ik wilde met eigen ogen zien of Sjaak en ik in 2011 gelijk hadden. Dat er zoveel arbeiders zouden omkomen, wisten wij toen nog niet: de stadions moesten nog gebouwd worden. Maar een WK in Qatar, dat is toch veel te warm, dat heeft geen voetbalcultuur, daar mogen de fans geen pils drinken, daar nemen ze het niet zo nauw met de mensenrechten! Zo’n idiote keuze kan niet anders dan gekocht zijn!

Tja, dat Qatar het toernooi -en heel veel andere zaken- gekocht heeft, lijkt overduidelijk, maar dat is niks nieuws. WK’s en Olympische Spelen gaan al decennia naar de hoogste bieder, wordt bepaald door de dikte van de enveloppen die onder hotelkamerdeuren worden geschoven. Maar is die keuze voor Qatar nou zo slecht? Korte antwoord? Nee, dat valt behoorlijk mee. Lange antwoord kun je lezen in HP/De Tijd, via deze link. (spoiler: het wordt voor de fans prachtig en de misstanden tijdens de bouw van stadions zijn te nuanceren.) Of Sjaak het ook met me eens is, weet ik niet. Maar ja, die is niet in Qatar geweest.

Het vliegveld van de stad is zelfs vernoemd naar één van hen, de Beatles zijn van Liverpool. Hamburg mag ze ook een beetje claimen, want daar begon het ooit echt. En New York? McCartney heeft er een appartement, ergens bij Central Park, rond East 83^rd Str. Mensen zien hem er wel eens rondscharrelen. ‘Hij is best klein,’ zei iemand me, dat hoor je wel vaker over de groten der aarde.

Aan de overkant van het park woonde Lennon. In het Dakota Building, statig, wat duister en tamelijk somber, al kan dat komen door de regen van vanavond. Een lange zwarte auto komt aanglijden, dikke druppels glinsteren op het dak, de doorman brengt op een drafje een paraplu. Ook hij kon kennelijk niet verhinderen dat precies hier, op 8 december 1980, John Lennon werd doodgeschoten. Door Mark Chapman. Hij, Volkert van der Graaf, Balthasar Gerards, Lee Harvey Oswald: bekend geworden door een moord. Dan liever beroemd om niets, zoals de Kardashians.

Steek je de straat over, loop je het park in. Dit stukje heet sinds een paar jaar Strawberry Fields, bankjes onder bomen met als middelpunt een mozaïek waarin geschreven IMAGINE. Volgende dag, uur of 6, lekker weer en een man of twintig luisteren naar een vrouw met gitaar. Here and there and everywhere is bezig als ik ga zitten – echt goed is ze niet, maar wat geeft het. Iemand een verzoekje? Norwegian Wood, roept een jongen. ‘Sorry,’ zegt ze, ‘dat liedje moet ik nog leren.’ In my life vraag ik aan. Iedereen, een moeder met haar dochter, twee Spaanse toeristen, een ouder echtpaar, maar ook een bankje met vier knapen van rond de 16, iedereen zingt zachtjes mee, liedje na liedje, iedereen beseffend dat we al die prachtige muziek te danken hebben aan de man die hier vermoord werd. Come Together. Wij zijn er, John, maar ben jij?

Een paar blokken verderop, ergens op Broadway, passeer ik een theater. En niks gelogen, uitgerekend Ringo Starr is er bezig met een concert. Met zijn All Star Band, dat staat op de poster, van wie ik eerlijk gezegd alleen Toto-gitarist Steve Lukather ken. Uitverkocht. Mijn perskaart maakt geen indruk en de artiesteningang biedt evenmin soulaas, al hoor ik daar wel flarden van Ringo’s zang. Met a lot of help from his friends zingt hij nog net zo slecht als vroeger. New York, Beatles-stad.

Een luchtkus hier, een overdreven omhelzing daar, glas champagne in de ene en eyecandy aan de andere, kijk, een man met een jurk, een vrouw met knotsgekke bril en een she/he met knalblauwe braids: we zijn op een kunstbeurs. Op de Cape Town Art Fair om precies te zijn, vandaag de opening. Verschil met die in Amsterdam of Maastricht? Ach, hier komen de galeries uit Luanda, Kairo of Durban en moet je zelf voor je vonkelwijn betalen, al is dat maar 60 Rand, een euro of 3.

De Art Fair is zo prestigieus, dat men zich in deze lokale RAI een hoedje controleert, onkaapstads streng. Zonder vaccinatiebewijs kom je er niet in, maar de vrouw bij de ingang die je wijst op het dragen van een mondkapje, heeft ‘m zelf op haar kin hangen. Ach, Kaapstad: het gros van de blanke bevolking neemt corona niet serieus – ik heb nergens zoveel vrij-slash-complotdenkers ontmoet- en onder het gekleurde deel heerst het idee dat het een hoax is, een bedenksel van die blanken. In Zuid-Afrika zijn er hoe dan ook grotere gevaren dan zo’n virus.

Eenmaal binnen laat niemand zich hinderen door welke beperkende regels ook, al zou je een luchtkus een vorm van social distancing kunnen noemen. Al die bordjes en stickers die je daar op wijzen, al die thermometers die steevast 35.1 graden aangaven, al die sanatizing stations die in Kaapstad zelfs aan een pinautomaat zijn gemonteerd, opdat je het virus niet via die 200 Rand-biljetten zou oplopen. Lokale Siewerts hebben er ongetwijfeld goud aan verdiend, maar wat gebeurt er straks mee, afgezien van die exemplaren voor het covid19museum?

Foto’s uit Rwanda, graffiti uit Harare: prachtig, maar zoals het hoort op een opening vormt de kunst slechts decor voor de hippe modellen uit Johannesburg, voor de gays en al die levende kunstwerken: aan paradijsvogels – een wereldwijd bedreigde dierensoort- geen gebrek. De galeriehouder uit Nairobi draait duimen, zijn buurman plakt een rood stickertje onder een foto van 2 bij 2. 95.000 Rand kost het, buiten bedelt de parkeerhulp blij 5 Rand voor zijn aanwijzingen, toch zeker 3 eurocent.

Zijn armen recht, beide handen altijd aan het stuur, precies op tien voor twee. We mochten 60, harder mag nergens in Rwanda, maar hij haalde de 50 net. En liep er iemand langs de weg, dan toeterde hij, minderde vaart en reed in een boog om zoveel gevaar heen. De tocht zou zeker vier uur duren, morgen en overmorgen weer, naar de berggorilla’s in het noorden.

Af en toe boog ik naar links, keek ik geïrriteerd op de kilometerteller, of zei ik ‘nu kan je inhalen’ als we eindeloos achter een nog tragere overbeladen vrachtwagen hingen. Vrienden werden we niet, mijn chauffeur en ik. ‘Toeter niet de hele tijd,’ ontviel me ineens. ‘Sorry sir,’ antwoordde hij, zijn mondkapje bijna over zijn ogen, want je weet het nooit met die aerosolen.

Op dag drie vraag ik het ‘m maar eens. ‘Heb je misschien een ongeluk meegemaakt, rijd je daarom misschien iets voorzichtiger?’ En ja, dat had-ie. Vijf jaar geleden haalde hij een stilstaande vrachtwagen in, waarachter vandaan drie jochies de weg op schoten. Het derde raakte hij – dood. De rechter gaf hem de keuze: half jaar cel of 1000 dollar boete, een klein fortuin. Het is even stil in de Toyota. ‘Ik ben zelf ook ooit aangereden,’ vervolgt hij. ‘Ik was zes, stak de weg over om kauwgom te kopen. Heb een maand in coma gelegen en een half jaar in een revalidatiecentrum.’ Hij blijft strak vooruit kijken, handen aan het stuur. ‘Het ergste vond ik dat mijn vriendjes daarna een klas hoger zaten, dus ging ik naar een andere school.’

Dat-ie twee zoontjes had, wist ik al na een minuut of twintig op de eerste dag – ongevraagd. Hij was dol op ze, net als op zijn vrouw. Het deed het ijs niet breken: hou op met je gezeur en geef eens gas! Nu is het gesprek anders. Nee, de genocide in ’94 was hij net op tijd ontvlucht, naar Burundi. Met zijn moeder, 7 was-ie. Zijn achtergebleven opa werd vermoord, evenals diens broers. Tutsi’s. En het was net zijn opa die hem had opgevoed, want zijn moeder had pas na 5 jaar tijd voor hem. ‘Hoezo?’ Ze moest werken, want de vader was niet in beeld: de zwangerschap was ongewenst, ze was verkracht door een majoor uit het leger. Een Hutu. ‘Ik heb hem één keer in mijn leven ontmoet, op mijn 20ste, daarna nooit meer. Het enige goede aan hem is dat hij tijdens de genocide niemand vermoord heeft,’ zegt hij zacht, zijn bruine ogen een tikje troebel. 

Hij heeft zelfmoord willen plegen, een keertje met gif en een keer had hij zijn pols doorgesneden – het litteken is duidelijk. Nu gaat het goed met hem, dankzij zijn gezin, en kan hij leven als gids en chauffeur. Hij toetert naar een fietser. ‘Oeps, sorry sir,’ zegt-ie. Stil biggelen de tranen over mijn wangen, mijn mondkapje dept ze. Gelukkig houdt hij zijn ogen op de weg.

‘Eza, kom, kom, kom!’ Eza is niet te zien, komt niet en boer Hendrik van der Merwe crost in zijn bakkie naar een andere hoek van zijn land, 100 hectare groot. Zijn oudste broer doet rooibos, zijn jongste heeft koeien, hij schapen en geiten. Met zijn drieën zijn ze de enige bewoners van de Biedouwvallei, diep in de Cederbergen. Zij, plus hun knechten natuurlijk, die met grote families wonen in kleine huisjes op het erf van boerderijen, gebouwd niet zo gek veel later nadat Jan van Riebeeck Kaapstad stichtte. 

Die dieren zijn lekker, vinden niet alleen jij en ik, maar ook de lynxen, de jakhalzen en de luipaarden. In de pikdonkere Afrikaanse nacht sluipen die hongerig de berg af. Koeien zijn te groot, maar de Cederberger boeren verloren geregeld een schaap of een geit. Praten helpt niet, dus werd het boer schiet roofdier.

Van een jakhalsje meer of minder wordt een dierenbeschermer niet zenuwachtig, wel van een geschoten luipaard, want de Cape leopard is erg zeldzaam. Dus kwamen de wildlife-vrienden met een tamelijk goed idee: geef de boer een Anatolische herder. Ooit van gehoord? Een kalf van een hond, even groot als waaks. 

Boer Van der Merwe kreeg er twee. Eza en Sam. Had er nog eentje, maar die overleed, doodgebloed na te zijn gespietst op een hek in een poging een jakhals te verjagen. De boer is bonkig, maar over zijn dieren is hij zacht. ‘Ek kan nie te veel aan Eza raak nie,’ zegt-ie, met spijt op zijn vierkante kop. Want dan raakt die grote Anatoler verwend, en ontwent die zijn kudde. Als puppy slaapt die al bij ze, de ooi is als zijn moeder.

‘Kom, ons kyk verder.’ We zijn inmiddels al een uur aan het zoeken, aan het roepen. Geen spoor van Eza, die wellicht slaapt onder een boompje: het is inmiddels een graad of 30 en zijn shift begint natuurlijk pas als die zon weer onder is. ‘Eza!? Eza!?’ Boer Van der Merwe wil zijn trots graag laten zien aan de Hollandse journalist. Die het al lang best vindt, die het al mooi genoeg vond om het huis van een Afrikaner boer te zien, dat doet denken aan Nederland jaren ’50, kraakschoon en zwart-wit familieportretten op de haard. Na een uurtje geven we het op, vertrekken we, de heuvel op en horen we beneden de boer nog roepen. Boer zoekt hond.

‘t Werkt ook bij deze blog: de titel zorgde dat je dit nu leest. Toch? Sex sells. Ronnie niet. Die had een cafeetje aan de N62, zo’n 300 kilometer ten westen van Kaapstad. Langs een tweebaansweg waarover af en toe een vrachtwagen dendert, of een bakkie van boeren, hun knechten staand achterin, op weg van niks naar niets. Het dichtstbijzijnde teken van beschaving is Barryvale, een gehucht, een vallei verderop.

Ronnie verkocht broodjes, koffie en wat biertjes, maar druk had-ie het natuurlijk niet. Dat veranderde toen een jaar of 10 geleden een vriend van Ronnie hem een poets wilde bakken: ‘s nachts pakte hij de ladder en een blik rode verf en de volgende ochtend stond er SEX tussen Ronnies en Shop. Boos zal die niet geweest zijn, vermoed ik. Zo’n type is Ronnie niet: hij lijkt een ouwe hippie. Of had de bassist van de band van, pak ‘m beet, Nena kunnen zijn. Lijzig, lichte ogen en een vlassig baardje. Zijn tijd duurt ‘t wel en dat SEX liet hij gewoon staan.

De eerste truckchauffeur die vervolgens stopte, hoopte natuurlijk op wat vertier, op een verzetje na urenlang struisvogels, bergen en woestijn. De tweede ook, en vervolgens werd het een hit en ging de grap viraal avant la lettre toen Lonely Planet vermeldde dat je op die eindeloze weg tussen Kaapstad en Port Elizabeth, een alternatieve Gardenroute, even bij Ronnie moet stoppen. Een biertje en een broodje is nog steeds eigenlijk het enige wat je er koopt, maar het plafond is behangen met BH’s en damesonderbroeken, met daarop de namen van de gasten die ‘m daar hebben opgeprikt. En de muren, ook die van de vieze kleine plee, zijn beplakt met visitekaartjes, echt niet alleen van Ed uit Johannesburg, maar vanuit Stuttgart, New York, Adelaide.

Ik heb geen kaartje, en ook geen BH, maar krijg wel een biertje van Ronnie. ‘Eindelijk waait ‘t een beetje,’ zegt ie, uit het niets en zwijgt weer, kijkend in de zinderende verte. Desperado, zingen The Eagles. Ik ben de enige klant, Corona maakt dat er al bijna een jaar geen bussen Duitsers zijn aangemonsterd. Het waren ooit gouden tijden, af en toe bleef er waarschijnlijk heus wel eens een toeriste een nachtje plakken. Nu is het niks. Doet ‘m denken aan de tijd voordat die vriend met de pot verf de ladder op was gegaan.

Alle bankjes rond het American Hospital waren bezet, dus zaten mensen op muurtjes, op de stoeprand, op naar buiten gerolde bureaustoelen, liefst in de schaduw, want ook in januari is het knap warm in Dubai. Honderden mensen, de meesten met een ingevulde formulieren op schoot, anderen waren bezig of deden hun best aan een pen te komen, want wie heeft die tegenwoordig nog op zak? En wie wil zijn pen afstaan aan een wildvreemde die ‘m misschien teruggeeft inclusief Het Virus?

Op de schermen verscheen nummer 3118, iemand stond op en liep naar de grote legertent in de ziekenhuistuin. Ik had nummer 6348. Sommige mensen zaten al zes uur te wachten, maar ze moesten, ze moesten die PCR-test, anders konden ze het land niet uit, mochten ze niet vliegen. En het luisterde nauw: voor het ene land had je een test nodig die niet ouder was dan 96 uur, voor het andere 72 uur, sommige gemeten op moment van aankomst, maar voor Zuid-Afrika gold bijvoorbeeld het tijdstip van vertrek.

Dan speelde ook nog de snelheid van uitslag een rol: binnen 48 uur, 24 of nog sneller. Om het nog onzekerder te maken, gingen wilde verhalen rond: het American Hospital haalde de beloofde 24 uur niet, veel reizigers hadden hun vluchten gemist. Nee, ontspannen was de sfeer niet, die deed eerder denken aan een evacuatie voor groot naderend onheil. En het maar de vraag was of jij mee mocht op de laatste boot.

Ik had uitgerekend dat ik die middag tussen 2 en 6 de PCR-test moest doen, dan kon ik vliegen. En dan moest-ie ook nog eens negatief zijn. Zes uur wachten? No way. Plan B, als een haas naar een drive-in testcentrum op het parkeerterrein van de Dubai IKEA, 10 kilometer verderop. Daar was de wachttijd in ieder geval een uur of vier, vertelde een verkeersleider toen ik aansloot in een rij die door de parkeergarage heen kronkelde. Ook niet goed.

Plan C? Een dure auto huren, want die hoefde niet te wachten: om de paar minuten tilde de verkeersleider het hek op voor de Arabische bestuurder van een Ferrari of Rolls Royce. Goed dan, Plan D. Ik worstelde mijn huurbarrel uit de file, parkeerde en liep naar de testlocatie met het verhaal dat de taxi waarmee ik was gekomen niet langer kon wachten dan de drie uur die ik er al op had zitten. Het werkte. Na een kwartiertje, nadat nog wel even twee jongens met een Lamborghini voorrang kregen, kreeg ik een stokje in mijn neus voor de Ultra Rapidtest en zes uur later was de uitslag hartstikke positief.

Weer een nieuwe In Tegendeel: Ieder zichzelf respecterend medium verbant Trump. Serves him right! Nee hoor, in tegendeel.

President Trump was met gemiddeld 33 tweets per dag een intensief gebruiker van het platform. Tegelijkertijd heeft nooit doekjes gewonden om wat hij van Twitter en andere sociale media vindt: hij heeft bar weinig op met de ‘linkse Sillicon Valley-reuzen’. 

Die reuzen, zoals Facebook en Twitter, zijn immuun voor rechtszaken wegens berichten die hun gebruikers plaatsen, ze worden gezien als slechts een platform, als doorgeefluik. Dat is wettelijk zo bepaald, tenminste, zolang ze onpartijdig zijn. En dat zijn ze niet, vindt Trump. In mei vorig jaar dreigde hij met maatregelen tegen Twitter, nadat het bedrijf twee van zijn tweets had voorzien van het label ‘fact-check’, een waarschuwing dat de berichten mogelijk misleidend zouden zijn. De president wilde de site sluiten of sterk reguleren, door bijvoorbeeld die immuniteit op te heffen. 

Twitter en Facebook hielden hun mond, kropen terug in hun hok. Tot deze week, toen het ene na het andere medium de president verbande. Zogenaamd omdat de president met tweets rond de Capitool-rel echt te ver was gaan, maar zou het kunnen zijn dat ze nu wel durven, nu de president bijna weg is?

Bondskanselier Merkel, de laatste jaren toch al de Wijze van het Westen, sprak nog wel haar bezorgdheid uit door te zeggen dat een dergelijke rigoureuze stap een gevaar is voor de vrijheid van meningsuiting. Zoiets zouden bedrijven niet mogen beslissen, vond ze, dat zou een rechter moeten doen. Maar verder leidde het wereldwijd nauwelijks tot verontwaardiging, in tegendeel: die sociale media deden het juiste, vinden de oude media eensgezind. 

Is het niet vreemd dat geen krant opmerkt hoe opportunistisch de Twitters zich opstellen? Niet echt, want als het op deze Amerikaanse president gaat, lijkt ook in de Nederlandse pers objectiviteit ver te zoeken, Trump deugt niet, punt, de man heeft niets goeds gedaan en degenen die op de man hebben gestemd -ook nu weer de helft van het land- zijn op zijn best domoren. Wat zal het straks saai worden, na 20 januari. Op wie moeten die media over de hele wereld straks eensgezind & dagelijks prijsschieten?

Dit is de eerste In Tegendeel, van wat een reeks mag worden. Concept is simpel: ze, hunnie, zeggen dit. En ik vind op mijn beurt het tegendeel minstens zo veel hout snijden. (Een aangepast versie van dit stuk verscheen in Trouw)

Een groot aantal turncoaches ligt onder vuur. Ze hebben hun pupillen mishandeld, fysiek en mentaal. De turnbond grijpt hard in: ze worden op non-actief gezet. ‘Figuren die dit soort zaken op hun kerfstok hebben, mogen niet meer actief in de topsport zijn,’ zegt het NOC*NSF. Terecht natuurlijk! Nee, in tegendeel.

Het begon een week of wat geleden met de biecht van coach Gerrit Beltman. Ja, hij had grenzen overschreden. Deed hij nu niet meer, zijn stijl is nu 180 graden anders. Het gaat hem niet meer om het resultaat, zegt hij in het Noord-Hollands Dagblad. Het is te hopen dat zijn huidige werkgever, de Singaporese turnbond, dit niet leest: die zal toch echt van hem verwachten dat Beltman topturners aflevert, die medailles winnen.

En zoals dat ook ging ten tijde van MeToo, volgden na de eerste onthulling fluks andere beschuldigingen. Zo zou ook Vincent Wevers, bondstrainer en vader van topturnsters Lieke en Sanne, zich misdragen hebben volgens verschillende oud-pupillen – overigens niet volgens zijn dochters. Nog voordat hij zich kon verweren, stopte de turnbond het programma dat hij begeleidde.

‘Je kreeg geen kans kind te zijn’ werd hem en zijn kompanen onder meer verweten. Pupillen, jonge meisjes, werden gekleineerd, afgeblaft. Wanneer ze iets te dik bleken, kregen ze te horen dat ze ‘koeien’ waren.

Tja, zo gaat dat. Wereldwijd willen ontelbare meisjes Olympisch kampioen worden, schitteren als de Amerikaanse Simone Biles. Waar mannelijke turners pas pieken na hun 20ste, wanneer hun lichamen het sterkst zijn, zijn de meisjes dan allang met pensioen. Alleen kleine en lichte meisjes zijn gebouwd om uit te blinken op de balk, mat of aan de ringen.

Vroeg beginnen dus en ja, dat zal heus ten koste gaan van ‘kind zijn’. Als een Nederlands tienjarig turnmeisje een paar uur training inlevert omdat ze liever met vriendinnen speelt, zal ze haar Oekraïense en Chinese concurrenten niet meer kunnen verslaan. Want die trainen wel, of ze het nu leuk vinden of niet. Ben je iets te dik? Dan gaat dat waarschijnlijk ten koste van je prestaties. Kun je niet presteren onder druk? Zul je de top niet halen.

Het zal een harde wereld zijn, te hard voor heel veel jonge meisjes. Niet verwonderlijk dat er onder hen meer zullen kampen met anorexia bijvoorbeeld. Maar de taak van bondscoaches is om goede turnsters op te leiden, niet goede mensen – wat dat dan ook mogen zijn. Dat piepjonge turnsters na verloop van tijd echt geen zin meer hebben in hun sport doordat hun coaches te hard zijn, is iets dat hun ouders zouden moeten zien. Zij zijn verantwoordelijk.

‘Ik heb me aangesloten bij de cultuur die er toen was,’ voert Wevers als excuus. ‘Het was een foute tijd, dat vind ik met de kennis van nu heel erg.’ Nu zou hij turnsters meer inspraak gunnen. Het is maar de vraag of ze daarmee ook beter worden: hoe goed kan een tienjarige beoordelen of de trainingsaanpak haar de nieuwe Simone Biles maakt?

Ik vind het een goed excuus van Wevers: zo ging het er toen aan toe. Dat vond men, bond, ouders en andere betrokkenen kennelijk oké. Binnen die toen geldende normen waren Wevers en andere coaches niet extreem, maar gewoon, harde coaches. Zoals een turncoach hoort te zijn.

Er is een parallel met het veroordelen van historische figuren, iets dat nu mode is. VOC-voorman Jan Pieterszoon Coen bijvoorbeeld vinden we ineens een grote schoft, terwijl ook van hem kan worden gezegd dat hij binnen de normen van zijn tijd, die vroege 17de eeuw, geen kwade was. En dat lijkt me het belangrijkste criterium. Geldt ook voor turncoaches – zo’n ingewikkelde spagaat is dat niet.

‘Ook in de uitzending, Mark Schalekamp, de man die de eerste 1000 boetes zal betalen,’ zei presentator Jeroen Pauw, en 800.000 mensen zagen een verbaasd -en slecht geschoren- gezicht: dit was nou niet echt de strekking van de actie waarvoor ik was uitgenodigd. Lekker geframed. Het duurde 29 minuten voor ik de eerste vraag kreeg, en weer een minuutje later was ik afgeserveerd, ging het, hop, volgende onderwerp, over de nieuwe show van cabarettier Peter Pannekoek. Kijk hier terug, als je wil.

Over de Actie Oranje Kapjes zou het gaan. Die was drie dagen eerder bedacht, nu al rijp voor televisie: wat goed is komt snel. Nee, het was nog niet bepaald rond, zag ook de tv-recensent van de Volkskrant. Ja, we zouden graag zien dat Nederlandse ondernemers op 5 mei hun zaak weer zouden openen. Met afstand waar mogelijk, met gezond verstand en met oranje mondkapjes. Tegen de regels – maar welke keuze hebben ze? Geduldig wachten op hun faillissement?

Maar dan overtreden ze (en hun gasten/klanten) de wet en de straffen zijn niet mals, verschillend van een boete tot gevangenisstraf. Ik kan niet voor hen de nor in, maar we hadden wel een aantal ondernemers gevonden die uit solidariteit een boetepot wilden vormen. Eentje waaruit betaald kon worden. Mooi toch? Vond Jeroen Pauw niet. Die wilde vooral namen van die ondernemers, dat hoor je als kritisch journalist te vragen. En die burgerlijke ongehoorzaamheid, dat vond die ook niet zo’n goeie.

Met hem velen. Ik kreeg maar weinig bijval. De tijd is niet rijp, de nood kennelijk niet hoog genoeg: de meeste Nederlanders genieten nog teveel van de Coronavakantie. En tegelijk is de angst voor het virus nog enorm, die houden kabinet en media eendrachtig in stand, in weerwil van geruststellende cijfers. Maar zelfs die angst lijkt lekker: eindelijk gebeurt er eens iets in ons leven, in ons landje, dit is onze Tweede Wereldoorlog. Verzet ongewenst, einde axie.

De Corona-maatregelen lijken vooral ingegeven te zijn door de gedachte van wat niet kan. Zo komen we er nooit uit, terwijl het echt niet zo ingewikkeld is.

1) Bescherm om te beginnen de kwetsbare groep: zorg dus dat verzorgingstehuizen veilig zijn (en dat het personeel daar dus mondkapjes heeft (!) en kan testen). Andere ouderen en kwetsbaren krijgen een thuisservice voor boodschappen en maaltijden, maar mogen (niet verplicht!) ook naar een vakantiepark of Corona-hotel.

2) Open wat open kan, en dat is veel. Kappers, fysiotherapeuten en al die andere beroepen waar die 1,5 meter afstand geen doen is. Sportfaciliteiten waar contact beperkt is weer open, zoals tennis- en golfbanen. Bioscopen, theaters. Horeca weer open, personeel met mondkapjes. Die heb je ook op in het openbaar vervoer (ook vliegtuig). Zijn die er te weinig, zegt u? Dan moeten er heel snel meer worden geproduceerd, dat kan toch niet zo ingewikkeld zijn. Want uiteraard moet medisch- en zorgpersoneel werken met streng gecertificeerde kapjes, maar zo perfect hoeven die voor anderen niet te zijn. 

Het lijkt niet zo ingewikkeld, maar voorlopig lijkt de regering niet van zins zijn beleid al te veel aan te passen. Het gaat simpelweg bij lange na niet snel genoeg. En intussen raken gezonde bedrijven in grote problemen, gaan sommige zelfs al failliet. Met grote gevolgen, want nog afgezien van dat ondernemersleed zorgt dat ook voor ellende bij hun leveranciers, bij werknemers die hun banen verliezen, bij de overheid die dan moet opdraaien voor nog meer werklozen waar daar minder belastingkomsten tegenover staan. En is er nog ander leed: in de culturele sector, operaties die uitgesteld worden, kindermishandeling, meer eenzaamheid bij ouderen. Een ongekende ramp in wording.

Daar is nu nog iets aan te doen, als we heel snel de samenleving verlossen van die houdgreep. Nu luistert het kabinet bijna exclusief naar een clubje van artsen & virologen, heel snel moet er ook geluisterd worden naar anderen. Naar ondernemers, groot of klein. Naar psychologen, die zien dat de maatregelen niet houdbaar zijn. Naar jongeren. Sporters en hun clubs. Daarvoor is actie nodig, anders wordt er niet naar hen geluisterd.

Het is tijd voor actie. Kappers moeten hun zaak weer openen, kroegbazen moeten het terras uitzetten. Natuurlijk dragen ze een mondkapje en wassen ze hun handen, ze zijn niet onverantwoordelijk, maar ze zouden zich niet moeten houden aan de regels die hen in een faillissement storten. Noem het burgerlijke ongehoorzaamheid. Dat zal wat gedoe geven, want niet iedereen zal het begrijpen. De politie zal wellicht ingrijpen. Dan moeten ze geholpen worden, om te beginnen doordat een eventuele boete vergoed wordt uit een heel snel op te richten Nationaal Fonds voor het Behoud van de Economie. Of zo. Andere acties kunnen volgen, advertenties in landelijke dagbladen. Een breed gedragen protest. Axie!

Toen het nog het Wuhan-virus heette, was het veel te ver weg om ons zorgen te maken. Tot diep in februari dachten we nog dat Corona ons land niet zo bereiken, ook al waren er slechts een paar kilometer over de grens al Duitse gevallen. ‘Een kleine kans dat het in Nederland komt,’ meldde het RIVM toen nog. En als het zou komen, zouden we het wel tackelen door na te gaan met die de besmette de afgelopen week in de trein, supermarkt en schoolplein in contact was geweest.

Natuurlijk kwam Corona, en natuurlijk was het niet te stoppen. Niet zo veel aan de hand, ware het niet dat we inmiddels beelden hadden gezien van opgestapelde Covid 19-lijken en horrorverhalen hoorden uit Lombardije. Paniek!

En die paniek legitimeerde zo’n beetje elke regering ter wereld om een lock-down af te kondigen, daartoe aangezet door artsen en virologen. Media doen weinig moeite om de zaak te relativeren: juist de onheilstijdingen, de voorspellingen dat het nog jaren kan duren, krijgen de aandacht. Dat die lock-down desastreuze gevolgen heeft, wordt inmiddels ook in Den Haag zachtjesaan begrepen, maar afgedaan als onvermijdelijk bijeffect. ‘We moeten nu alles doen om levens te redden, we willen hier toch geen Italiaanse toestanden?’

En zo is er een parallelle realiteit gecreëerd, waarin we het normaal moeten vinden dat we 1,5 meter afstand houden, waarin scholen dicht zijn, jongeren en studenten een boete krijgen van 390 euro als ze samen zijn. Waarin honderdduizenden ondernemers, al dan niet met personeel, nog even op hun reserves kunnen teren, maar straks gewoon zullen omvallen. Zij failliet, hun werknemers in de WW. ‘Het kan echt nog even duren,’ waarschuwt de premier, die we inmiddels een groot staatsman vinden. 

We pikken het, sterker nog: zo erg is het allemaal niet, dat thuiswerken. Die rij bij de supermarkt valt ook mee. Het is lekker weer en aan het eind van de maand krijgen we gewoon ons salaris. Stiekem is het eigenlijk best spannend, onze Tweede Wereldoorlog. En we komen er uit, als we maar 1,5 meter afstand houden.

Diegenen die durven beweren dat het allemaal niet zo’n goed idee is, zijn egoïsten, of erger. Die de zorg nog verder willen overbelasten. Wil je dat virus zijn gang laten gaan? O ja, wil jij dat er misschien wel honderdduizend doden vallen?

Dus laten we ons als makke schapen leiden. Terwijl er alle reden is om die lock-down af te bouwen. Door gewoon naar de cijfers te kijken, en te zien dat Corona een sterftepercentage heeft van maar 0,6%, waarvan bijna zonder uitzondering echt ouderen en al zieke mensen. Niet dat dit dan leuk is, maar om het in perspectief te plaatsen: in 2019 stierven circa 130.000 mensen ouder dan 65, dat is 3,25% van die groep. 

Een veelgehoord argument voor die lockdown is dat de zorgcapaciteit anders overbelast zou raken, het aantal IC-bedden zou te klein zijn. Bedden genoeg, aan beademingsapparatuur is ook te komen, maar de bottleneck zou ‘m zitten in beschikbaar personeel om die bedden te bemannen. Dan zou je denken dat dit personeel nu razendsnel wordt opgeleid en zo ingewikkeld is dat niet: een normale opleiding tot IC-verpleegkundige voor iemand met HBO-V duurt 42 dagen, maar dat zou nu toch wel in de helft van de tijd moeten kunnen. Richt een paar ziekenhuizen in speciaal voor Corona-patiënten en laat de overige zorg weer doorgaan.

Het erge is dat dergelijke oplossingen niet eens overwogen lijken te worden. 

Was een paar weken in Kaapstad en omgeving, in Fish Hoek om precies te zijn, waar een sluimerende knieblessure verergerde door 20 baantjes in het zwembad. ‘t Deed pijn, kon het been bijna niet buigen. ‘Koop een bandage,’ zei de hoteleigenaar, ‘Transact heet ‘t, er zit zalf in die de pijn meteen doet verdwijnen. Tomorrow you’ll be grateful, professionele rugbyers gebruiken het ook.’ De fysiotherapeut in Nederland had gezegd dat er met mijn knie niks aan de hand was, dat je van zwemmen überhaupt niet geblesseerd kunt raken. En mijn huisarts had me ooit smalend uitgelegd dat tegen spierklachten smeerseltjes helemaal niet werken, omdat die nooit zo diep in het been kunnen doordringen.

Transact was een grote kleverige lap van 12 bij 18 cm. Maar helemaal plakken deed die niet, daarvoor was verband nodig, dat ik zelf, behoorlijk onhandig wilde aanbrengen, zittend op een bankje in een shopping mall.

Naast me zat een oudere vrouw, Zuidafrikaans-Indiaas – vergeef me de ongevoeligheid als ik haar eigenlijk anders moet noemen. Ze schoof haar tassen iets opzij om ruimte maken en keek medelijdend naar mijn gepiel. ‘Heeft u wellicht een schaar voor me,’ vroeg ik. Je weet het nooit met die dames met eindeloos diepe handtassen.

Had ze niet. Geen nood, ze keek om zich heen en sprak ’n man aan. Haar man, dacht ik eventjes, even oud als zij, rode baard, ingevallen kop en vieze spijkerbroek en nog viezere Adidas-gympen. Zijn tanden waren nep. Het enige dat hij bij zich had, waren twee witte plastic tasjes. Waarom zou een zwerver een schaar op zak hebben? Maar hij groef in zijn tasje, en ja, daar was het schaartje. Hij zeeg door zijn knieën en knipte 1-2-3, voorzichtig, het verband door. ‘Dank u dokter,’ zei ik, en de man lachte zijn neptanden bloot. Een minuutje later vertrok mijn buurvrouw, en was ik ook klaar, maar de dokter ging nog even naast me zitten. Het consult kostte pay-as-you-want, daar kwam het op neer.

5 Rand, in dit geval. 30 cent. De dokter was blij. Patient ook, al kon die nog steeds niet goed lopen, een dag later nog steeds niet. Maar ben dan ook geen rugbyer.

Toen ik tien jaar geleden het plan vatte om een roman te schrijven, plakte ik er een duidelijk doel aan. Ik schreef ‘m niet om mijn trauma’s te verwerken, om af te rekenen met Jan en alleman of omdat ik vond dat mijn verhaal ‘verteld moest worden’. Nee, ik wilde zien of het me zou lukken om een boek te schrijven dat zo goed was dat mijn neefje het voor zijn eindexamen mocht lezen. Dat het dus literair was.

Het ventje was toen nog 7 en las met moeite Nijntje in het circus, maar is volgend jaar mei klaar met het gymnasium (en geeft mij tennisles, maar da’s een ander verhaal). Ik had De parvenu wel eens bij zijn ouders in de kast zien staan, keurig in de buurt van Scholten en Springer, maar er nooit meer bij stil gestaan dat hun zoon inmiddels voor zijn lijst uit die kast mag putten.

En dat had-ie gedaan, meldde hij deze week met een appje. Toestemming van hogerhand had hij niet zonder slag of stoot gekregen, want eigenlijk had hij moeten kiezen uit de eliteraire selectie die de school voor hem had gemaakt. Mark Schalekamp maakte daar geen deel van uit (Arthur Japin en Abdelkader Benali weer wel, allebei tamelijk beroerde schrijvers, maar dat was de leraar Nederlands kennelijk ontgaan). Is dat boek van die oom dan wel literatuur, was de vraag (misschien dacht hij dat een boek van een oom een familieromannetje was).

‘Wie heeft het uitgegeven?’ vroeg de leraar streng. Wist mijn neef veel, hij zocht het op. ‘Arbeiderspers,’ meldde hij. En toen was het goed. Want zo werkt het: de uitgever bepaalt, die is de poortwachter. De Bezige Bij, Contact, Meulenhoff, Querido, Nijgh en nog zo’n 7 andere zijn literaire uitgevers. Dat rijtje is tamelijk arbitrair, maar recensenten en boekenprijsjury’s weten het wel, net als leraren Nederlands. Prometheus zit bijvoorbeeld op het randje, daar kom je vooral binnen als je makkelijk verkoopbaar bent wegens BN-schap, blonde lokken of sensatie. En een zelfuitgegeven boek neemt niemand serieus, dat spreekt vanzelf, want als het goed was zou een gerenommeerde club het wel hebben uitgegeven, circelredeneert men.

Het logo van een uitgever op de boekomslag is niet bepaald als Louis Vuitton op je tas of Moncler op je jas, maar een beetje als een verborgen pixel, leesbaar voor weinigen. Het merk op mijn boek is goed genoeg. Mijn missie is geslaagd – nu mijn neefje nog.

Mijn Berlijnse appartement verhuur ik zo nu en dan, soms met ongelukkige gevolgen. Want één van mijn Portugese gasten had een aflevering van een Amerikaanse serie gedownload, zo bleek zo’n twee maanden later uit een brief op poten van een Duits advocatenkantoor. Illegale download, via mijn IP-adres! Of ik even 800 euro wilde betalen.

Nou ja, liever niet natuurlijk. Dus zocht ik de hulp van een advocaat (nadat ongevraagd een aantal andere advocatenkantoren die al hadden aangeboden – het lijkt een tamelijk vies een-tweetje: de eerste kantoor bedreigt je en het andere biedt je bescherming). Via-via vond ik mijn raadsheer, per telefoon bespraken we de zaak, maar wanneer ik in Berlijn was moest ik ‘m toch ook even ontmoeten.

Op het raam waartegen ik mijn fiets parkeerde, stond dat hij verkeersrecht, familierecht, arbeidsrecht en huurrecht doet, zeg maar alles behalve aanrecht en onrecht. En nee, het was bepaald geen Zuidas: hij hield kantoor in een Kreutzbergs straatje, met op de muren veel graffiti en als buren wat vage galeries, uitdragerijen die zich vintagestores durven noemen en wat vegan-eetwinkels. Dus deed de advocaat niet open in pak + das, maar in korte broek en T-shirt, op slippers en had hij haar tot zijn schouders en een sikje. Jaar of 35.

Bilic heet-ie, net als de slechterik in mijn roman De Parvenu. Had ik ‘m verteld, vond-ie grappig en daarom had ik mijn boek ook voor ‘m meegenomen. Mijn boekpersonage bestierde een illegaal gokhol op de Wallen, mijn advocaat bekende af en toe op voetbalwedstrijden te gokken, dus enig verwantschap was er wel. Die downloadzaak? Dat varkentje zou die wel even wassen.

Na een half uurtje stond ik weer op straat, waar ik bijna tegen een klein vrouwtje botste dat in het Amerikaans in zichzelf aan het praten was, een halve liter bier in haar hand. Vijf meter verderop zwalkte ze tegen twee collega’s, Franse jongens van rond de dertig. Ze spraken wat, ieder in hun eigen taal, klonken elkaars fles en liepen door. Elf uur ‘s ochtends, Berlijnse praktijken.

Mijn Boekenweek begon een week voor die van de anderen, met op zondag een gesprek in het Oog op Morgen, op maandagochtend een interview bij BNR en die middag boekpresentatie #1, in het Huis van Europa in Den Haag met een debat naar aanleiding van het verschijnen van Dit is Europa. Over het Nederlandse voorzitterschap, over het Oekraïne-referendum, over Europese waarden, over de belangstelling van Nederlandse media in Europa. Waarover Frits Wester (RTL) zei: ‘Waarom we geen correspondent hebben in Brussel? Ach, we hebben er toch ook geen in Groningen!’. Het ging er ongemeen fel aan toe, tot aan een man op rij 5 die met slaande deur de zaal verliet. Zeg nou niet dat Europa saai is.

Dan dinsdag, boekpresentatie #2, deze voor mijn 100 beste vrienden in het Amsterdamse Compagnietheater. Nu geen journalisten op het podium, maar twee heuse Youropeans: de Amsterdamse agente Verona en de Londense sekswerker Charlotte. Sexworker of the Year was ze in 2013. Hoe je dat wordt? Lees het in Dit is Europa.

Woensdag Brussel, de opening van een fototentoonstelling van de Youropeans. Ze hingen al in het bezoekerscentrum van het voorzitterschapsterrein in Amsterdam, maar nu ook in het EU Infopoint, want dat vond de Nederlandse ambassade een goed idee. Mevrouw de ambassadeur speechte, geflankeerd door een hoge Europese ome. Champagne, hors d’oeuvres op deze vernissage, om even 3 woorden Frans te spuien: het was net echt.

De portretten van 29 van de 224 Youropeans stonden op ezels. Hun naam + stad er onder, zonder verder begeleidende tekst, want wat ik had aangeleverd bleek niet door de beugel te kunnen, dat moest allemaal heel veel politiek braver. Iets later zag ik bezoekers voor mijn foto’s staan, soms het hoofd een tikje scheef, vinger aan de lippen, alsof men de Mona Lisa bestudeerde, maar het was toch echt Youropean Barbara uit Wenen. Prima kiekje, zeker na Photoshop, maar lieve mensen, ik ben niet Paul Huf, dus enigszins gênant voelde het wel.

En vrijdag? Naar het Boekenbal dat ze kennelijk speciaal voor mij hadden georganiseerd. Leve de Boekenweek!

Gefeliciteerd, we zijn het komende half jaar voorzitter van de Europese Unie! Of, van de Raad van de Europese Unie, om precies te zijn en nog iets ingewikkelder. Hoe dan ook: de EU komt naar u toe, reden voor een feest. Zo gaat dat immers, in bijvoorbeeld Luxemburg en Letland die ons net voorgingen.

Vandaar dat er afgelopen weekend een groot event was in de Amsterdam Arena, waar al die Europese toppers optraden, uitgezonden van Finland tot Portugal, indrukwekkend ook die avond vanuit de Stopera met het Nederlands Danstheater. Zeer sterk de speech van onze premier die maar weer eens vertelde waarom Nederland blij is met die unie, inspirerend te horen wat zijn Europese droom is.

Het ging iets anders. De publieke aftrap was bij het hoofdkwartier van het voorzitterschap, het marineterrein naast het Scheepvaartmuseum in Amsterdam. Binnen, omgeven door strenge veiligheidsmaatregelen, achter hoge muren, zullen de ontmoetingen en vergaderingen plaatsvinden. Aan de buitenkant van die muren hangen en staan kunstwerken, onderdeel van het cultureel programma van het voorzitterschap. Europe by People heet het programma, The Wall het project.

Dus daar stonden maandagmiddag burgemeester Van der Laan en minister Koenders van Buitenlandse Zaken op een podiumpje. Nieuwsuur keek toe, AT5, BNR en nog een plukje journalisten. Verder wat familieleden van de betrokken kunstenaars, enkele medewerkers van het ministerie en twee gestopte fietsers, die voorovergebogen over hun stuur even mee luisterden.

Van der Laan sprak Koenders toe en andersom, waarna het gezelschap langs de kunstwerken liep, als op Koninginnedag: minzaam lieten de minister en de burgemeester zich informeren, zoals Beatrix ook belangstellend kon vragen of het volksdansgroepje dat net voor haar had opgetreden lang geoefend had.

Het stoetje eindigde, inmiddels zonder de burgemeester, in het bezoekerscentrum van het voorzitterschap, in het souterrain van pension Homeland, pal naast het marineterrein. Eén muur vertoont een aantal Youropeans-foto’s. Ik vertelde, Koenders stelde een vraag of twee. En moest weer door, naar een interactieve installatie van enkele studenten Europese Studies. Maar dat had je natuurlijk allemaal al in de kranten gelezen!

p.s. Het boek over de Youropeans, met de titel ‘Dit is Europa!’, is klaar. Verschijnt begint maart. Wordt vervolgd!

Dit stukje schrijf ik in een internetcafé. Leuk voor je, zul je zeggen, ben je in Thailand? Nou nee, ik woon om de hoek, midden in Berlijn. Maar m’n internet doet het niet en dat maakt thuis werken moeilijk. Dus zit ik naast twee Amerikanen met rugzakken, een dik Duits meisje en in de hoek zwijgen drie Nederlandse jochies al typend op hun smartphones. Alleen het meisje en ik hebben geen vlassig baardje.

Internet doet het alweer niet, doet het vaker niet dan wel sinds ik in mei hier ben komen wonen. Mijn provider is 1und1, een soort Ziggo. Met hun helpdesk heb ik de afgelopen maanden langer gebeld dan met mijn vrienden. Gisteren heb ik een hele dag thuis gewacht op een nieuwe FritzBox, een WIFI-kastje. Het zou tussen 8 en 18 uur worden gebracht, maar de koerier, met een Louis Vuitton-tasje en een petje, meldde zich een dag later. Hij durfde niet in de buurt van de deur te komen, angstvallig keek hij naar binnen. ‘U heeft geen honden, toch?’ Een half uur later bleek ook dit ding het niet te doen, al had 1und1-medewerker bezworen dat een nieuwe box, de vijfde in vier maanden, de oplossing zou zijn.

Ach, ze zeggen maar wat, ze beloven van alles. Ze werken hun checklistsjes af, wijken nimmer af van protocol, wat mij razend maakt, maar ik moet oppassen: ze hangen meteen op wanneer uit mijn mond een onvertogen woord komt. In andere landen heb ik ook wel eens te maken gehad met belabberde service, slechte producten en vervelende callcentra, maar nooit had ik zo sterk het idee dat ik met machines te maken had in plaats van mensen. Dat ik tegen een Berlijnse muur praatte.

Duitsers zijn betrouwbaar, dat weet de hele wereld. Zo staat bijvoorbeeld Alemán, Duits, in Zuid-Amerika voor goed, voor kwaliteit. Wordt dat niet langzamerhand een broodje aap, nu blijkt dat Volkswagen de boel grootscheeps belazert en de Duitsers het WK in 2006 hebben binnengekocht? Ik krijg eind van de week een nieuw type FritzBox, zegt de mevrouw van 1und1. De Mercedes onder de WIFI-boxen, verzekert ze, kan niet verkeerd gaan. Schöne Grüsse!

Een zielig troepje, in viezige T-shirts en spijkerbroek, de voorste met een vaandel in de hand, af en toe iets zingend op commando van de studenten er omheen, van wie de meisjes in zwarte rokken, de jongens met een lange zwarte jas en een das op half zeven. Dat verwacht je niet, midden in Baixa, in de Rua Augusta, waar Portugezen winkelen en toeristen wandelen.

‘Do you know what you’re looking at?’ Een keurige zestiger, met nette blauwe das en gouden brilletje, zag me kijken. Een ontgroeningsritueel. ‘Zoals in Oxford en Göttingen. Of Leiden,’ legde de Portugees uit.
Da’s toevallig, daar had ik gestudeerd.
En daar had hij een tijdje gedoceerd: hij was hoogleraar Recht. Of ik professor Schermers kende? Ja, die kende ik, die had een groepje uitblinkende studenten om zich heen, Moredenate, heette dat clubje. Ik was alleen meer van Moredenfiveandahalf.

Zelf was ik in Leiden ooit ook lid geworden van zo’n studentenvereniging. Zou goed zijn voor mijn carrière, nou dat hebben we gemerkt… Maar goed, ook ik werd onderworpen aan allerlei ontgroeningsrituelen. Zo at ik drie weken lang bloembollen, mocht ik al die tijd niet slapen en niet naar de WC, liepen we in oranje overalls, moesten we dubieuze oud-Russische liederen zingen en luisteren naar Rick Astley. Ook werden onze hoofden kaalgeschoren, wat bij mij nooit meer goed gekomen is.

Maar dat deden we binnen, die verschrikkingen kreeg de buitenwereld niet te zien, hoe nieuwsgierig die ook was (en middels bladen als Nieuwe Revu en Panorama elk jaar wel probeerde te infiltreren). In Amsterdam is dat weer anders. Daar fietste ik in groentijd wel eens door de Kerkstraat, waar kennelijk twee dispuutshuizen tegenover elkaar liggen, eentje voor jongens en eentje voor meisjes. Die trokken voor de gelegenheid gezamenlijk op en bekten ochtenden lang op straat stoer en schor hun feuten af.

Merkwaardig, maar typisch Amsterdams. Dacht ik. Niet dus: ook in het keurige Lissabon mag iedereen getuige zijn van rituelen die voor buitenstaanders op zijn minst gênant zijn. In Lissabon zou de ontgroening duren tot het einde van het jaar, vertelde de professor, bijna trots. Net als in Amsterdam. Of eigenlijk duurt die daar tot de eerste sneeuw valt. Wat in Lissabon dan weer onwerkbaar zou zijn.

p.s. Ik ben in Lissabon, om wat laatste handen te leggen aan het boek Youropeans. Waarover later meer.

En als-ie me dan weer had gebracht in Zuid-Frankrijk, of terug na een rit van 3.000 kilometer door Italië, Zwitserland en Duitsland, bedankte ik ‘m met een aai over het dashboard en een tikje op de pook. Mijn babyblue Mercedes, 350SL, van februari ’71 – waarschijnlijk ouder dan jij.

Ik heb ‘m sinds mei ’02. Het was een impulsaankoop: dinsdag zou ik een date hebben en ik had aangekondigd haar op te halen voor een picnic. Dat kon natuurlijk niet in de Peugeot 205 die ik had, dus kocht ik in het weekend daarvoor in Friesland, in Balk, mijn Mercedes bij een oldtimerboer. M’n date deed het een paar dagen later weinig, zoals ze ook niet de indruk was van de lunch in het gras langs de Amstel. Misschien lag het aan mij.

De meeste mensen vonden ‘m wel mooi, jij toch ook? Als we andere auto’s voorbij stoven, of werden ingehaald -wat uiteraard zelden gebeurde- keken ze, duim omhoog, zoontjes wezen hun vader naar die mooie ouwe auto. Bij tankstations wilden ze weten wat-ie mot kosten en namen ze fotootjes. Dankzij mijn auto was ik ook ineens een stuk toffer.

De dokter zag hij zelden, maar als er toch iets was, zorgde Wim van garage De Oude Ster goed voor ‘m. Tuurlijk, na zoveel jaar roestte die hier en daar, kreeg ik soms natte voeten, zakte de stoel door. Maar hij bleef mooi, 330.000 kilometer lang.

Op 4 mei, een maandag was het, verhuisde ik van Amsterdam naar Berlijn. ‘s Avonds zou ik vliegen, de auto zou achterblijven, die was voor Nederland. En of-ie het wist, als de hond die voor de vakantie vastgebonden aan de boom wordt achtergelaten: die ochtend hoestte hij grote rookwolken, zo erg dat chauffeurs achter me niets meer zagen, en mensen op de stoep hun neus dicht knepen, nog net niet winkels in vluchtten.

Ik reed ‘m voorzichtig naar het ziekenhuis, en toog naar Schiphol. Een paar dagen later belde Wim. Het was ernstig. Kleppen dit, zuigers dat. Hij was op, niet meer te redden. Overleden. Vorige week nam ik afscheid van ‘m, met een dikke traan en een tikkie op de pook.

Wanneer je in Berlijn niet de U-Bahn neemt, fiets je. De meesten doen dat op een soort mountainbikes, maar heel snel gaan ze niet. Komt vooral doordat Duitsers wachten voor rode lichten, terwijl die in Nederland alleen voor auto’s gelden. Ze fietsen dan wel weer op de stoep, vanwege al die straten vol kinderkopjes – oogt leuk, maar is bijzonder oncomfortabel. Vooral vervelend voor die Berlijnse hipsters, die bij voorkeur zonder zadel fietsen.

Maar goed, ik had in mijn nieuwe stad een fiets nodig. In mijn buurt, pretpark Prenzlauer Berg, struikel je over de bike-rentals, maar bleek kopen lastiger. Een paar straten verderop, aan de Schönhauser Allee, stonden bij Bike Pirats zo’n 30 fietsen voor de deur. Tweedehands, maar duur. Binnen, met de house op 8, kluste een bikepiraat wat aan een barrel, sigaretje in zijn mond, af en toe een lok voor zijn ogen wegkoppend. Zijn maat verkocht, stinkend naar de gin-tonics van gisteravond.

De fiets bleek ondeugdelijk, ook na wat halfbakken gesleutel van de bikepiraat de volgende dag. Weer een dag later ruilde ik ‘m in voor een andere, maar toen ook die van alles mankeerde, kreeg ik na veel gedoe mijn geld terug. Typeert het Berlijn? Waar slaatjesslagers links en rechts profiteren van steeds meer toeristen, komend voor een weekend of een jaar?

Twee metrohaltes buiten mijn wijk, in een winkel in een kleurloos strenge straat, vond ik een nieuwe fiets. ‘Is van een vaste klant geweest, die wil er van af,’ zei de fietsenmaker, een wat norse vijftiger. Een stapeltje folders voor een fietsverzekering op de toonbank, verder geen tierelantijnen in zijn zaak, behalve een oude foto aan de muur, van een wielrenner in actie: de rug krom, het shirt strak en poten als heipalen.
‘Wie is dat?’
Ik verwachtte Francesco Moser of Didi Thurau, maar dat was hij zelf. In de jaren ’80 was hij baanrenner, vertelde hij, ineens een stuk minder stug, Oost-Duits staatsamateur, dus wereldtop – en dus waarschijnlijk onder de doping, maar daar vroeg ik ‘m niet naar. Intussen verstelde hij mijn zadel tot op de millimeter. Typeert het Berlijn, degelijk en serieus?

Mijn eerste Amsterdamse buurman was een drugsbaronnetje. Een Italiaan met een derdehands Ferrari en blonde snol. Tegelijk was hij mijn huisbaas: met drie vrienden huurden we de twee verdiepingen boven hem, pal tegenover de ingang van de Albert Cuypmarkt. De huur wilde hij cash, 2500 gulden, die hij niet telde, want ‘I trust you guys. And if it’s not okay, I’ll find you.’ Bovendien, meldde Scarface’s late leerling doodleuk, kon hij ons te allen tijde binnen 24 uur uit huis krijgen, ‘with or against the law’. Na een paar maanden zagen we ‘m niet meer, de huur moest zelfs per bank. We hoorden wel steeds vaker een sonore brom van beneden en de geoefende neuzen van mijn huisgenoten roken hasj. We deden aangifte, de politie een inval en een fikse plantage werd ontmanteld.

Onze andere buren waren fijner, vooral de meisjes van het dispuutshuis om de hoek. Om hen binnen te lokken organiseerden we geregeld een buurtborrel, waarvoor verder eigenlijk niemand was uitgenodigd. Na een paar jaar, toen onze nieuwe huisbaas -een echt grote boef, even later geliquideerd- ons vertelde dat we op moesten duvelen, was het uit met de post-studentenpret.

Mijn tweede Amsterdamse adres was aan het Minervaplein, in Zuid. Daar woonde ik in m’n eentje, vijfde verdieping, in een gebouw waar verder eigenlijk alleen maar stokoude vrouwtjes schuifelden. Ze wisten me goed te vinden wanneer de lift weer eens kapot was en er boodschappen de trappen op moesten. Hugo Stadman, hoofdpersoon uit De Parvenu, heb ik daar laten wonen.

Het volgende huis woonde in de Andreas Bonnstraat, Oost. Daar waren mijn onderburen prima, de Marokkaanse buurvrouw links een schat met veel babbels en een bloemenkraam, rechts woonden een operazanger en zijn Deense vriend. Aan de overkant een kroeg, waaruit in weekends een teringherrie kwam, een mix van Surinaams gelal en salsa. Boos kon ik er maar niet van worden, dat lukt me slecht met Surinamers.

Laatste stop was de Nieuwe Prinsengracht, sinds 2007. Hemelsbreed een verhuizing van 300 meter -m’n Albert Heijn is dezelfde gebleven- maar aan de gracht alleen maar nette mensen. Niks mis mee overigens. De meeste van mijn goeie buren ken ik, wat ik belangrijk vind: daar gaat Youropeans over. En nu vertrek ik in mei, na 20 jaar en met moeite, naar Berlijn, de stad die in mijn Europees vergelijkend warenonderzoek het beste is bevonden. Neue Nachbarn!

Of ik mee wilde doen aan een quiz, vroeg Chris. Een geschiedenisquiz, op Nederland 2. We zouden een van de schrijversteams zijn, waarin ook al Margriet van der Linden. Vrijdag zou de eerste ronde worden opgenomen, aansluitend de weekfinale en wanneer we die hadden gewonnen, moesten we ons in mei melden in de Leidse Pieterskerk voor de grote finale. En omdat Margriet pas later dit jaar debuteert met haar roman, en Chris tv-programma’s presenteert en vooral handtekeningen schrijft, zochten ze nog een gearriveerd auteur. Dan kom je al snel bij mij uit. Ik was aan het werk in de Provence, maar voor deze gelegenheid wilde ik wel overkomen: ik vind geschiedenis enorm belangrijk, ook al omdat ik bij voorkeur in het verleden leef.

En toen ging het mis. Ik was onderweg, maar er was een stroomstoring, een historisch grote, vliegtuigen landden niet, treinen stopten ver van perrons en dus moest ik te elfder ure afzeggen.

Daar waren de televisiemensen natuurlijk niet blij mee. Mijn naam stond in de draaiboeken, op het bordje op het panel. Wat te doen? Gelukkig laten die Hilversumse klasbakken zich niet voor een gat vangen: ze vonden in allerijl een look-a-like, geperfectioneerd door de grimeuse. En zo ging de quiz gewoon door.

Maar goed ging het niet. Het team van Chris, Margriet en, laten we ‘m Carlo Boszhard noemen, wist niet dat Nederland een Javaans dorp tentoonstelde op het Museumplein in 1883, wist niet waarom de geallieerden in het oosten van het land geen manna dropten, was te laat met het noemen van verschillende andere antwoorden en verloor in de eerste ronde, waarbij met name Carlo opviel door onnozel geschutter. Het was een smadelijke afgang, groter dan die van Koning Willem III in de Slag bij Doetinchem of die van de Amerikanen in de Algerije-crisis in de jaren ’50.

Dus, lieve mensen, ga op 29 april op een terras zitten, kijk naar As the World Turns of naar Oprah. Maar kijk niet naar de Geschiedenisquiz, waaraan ik niet meedeed.

Er liep een kudde schapen langs, dat was het verkeer van gisteren. Geen trams of metro, maar een oud wit bestel-Peugeotje dat een kilometer verderop voorbij tuft. Geen reclamezuilen, maar heuvels en wijngaarden. Af en toe blaffen de hondjes tegen de maan of een onzichtbaar zwijn. Ben terug in Cotignac, in de Provence, waar ik een paar jaar geleden werkte aan mijn roman De Parvenu. Nu probeer ik van alle gesprekken en indrukken, in al die hoofdsteden, met al die Youropeans, een mooi boek te maken.

En hier hebben ze mijn 8 categorieën ook, zag ik. De ondernemer heeft een nieuwe Spar geopend, vlak buiten het dorp, maar op slechts 10 minuten rijden van mijn huisje. Hij verkoopt producten van Casino, dat lijkt me niet kloppen. De kapster is meestal dicht en de gendarmerie, het hele corps, zat twee man sterk op het terras aan de Grande Rue te roken.

Een dokter zag ik ook al deze week, nadat een van de twee huishondjes, net geopereerd aan haar knie, ‘s nachts het verband had afgebeten. Ik vond ‘r rillend in haar mandje. Het gaat beter, ze rent en blaft weer hinderlijk onder mijn raam. De immigrant kwam vanochtend het pad op sjokken, een Marokkaan met trieste blik, vragend om een klusje. Geloof dat je ‘m beter niet per uur kan betalen. De local celeb is Brad Pitt. Of Angelina. Ze hebben een huis, een paar kilometer verder in Correns – wat uiteraard niet betekent dat ze er ook wel eens komen.

En iets verder, langs de weg naar Brignoles, zat in een auto de sekswerker te wachten op klandizie. Geen idee waar ze haar services uitvoert, want de auto was nog aftandser dan zij en het bos te koud. Categorie 8, de kunstenaar, ben ik zelf deze week. Ik zie er in ieder geval gek genoeg uit voor de lokale bevolking: ongeschoren, met stadsbril en rode muts.

Als het nou eens regent in Lissabon, of de zon werkt onbarmhartig hard, ga dan naar het museum. Neem tram 15 en ga naar Belém, vlak buiten het centrum en daarom gespaard door de allesverwoestende aardbeving van 1755. Passeer de rijen toeristen voor het stokoude Mosteiro dos Jerónimos en de Torre de Belém en betreed het Museu Coleção Berardo. Groot, vierkant, modern – koel en droog. En gratis, misschien daarom wel zo rustig, zo rustig dat het voor een bezoeker met een beetje geluk een privécollectie is. Hier vind je moderne kunst of beter gezegd the best of van de moderne kunst: van elke grote naam hangen er een of twee werken. Kunsthistorisch gezien misschien niet heel spannend, zoals critici een best of-cd ook niet serieus nemen, maar dat kan mij niet deren.

Ergens in een hoek van de jaren ’30-zaal zit op een hoge stoel een suppoost, een vrouw van eind 20, te lezen. Ze kijkt op van haar boek, schat in of ik een stanleymes en graffiti bij me heb. Vandaag niet.
‘Als je nou drie werken mee mocht nemen,’ val ik haar lastig, ‘welke zou je meenemen?’
Ze denkt even na. ‘Als eerste de Balthus, die daar in de hoek.’ Ze springt van haar stoel en komt nauwelijks tot mijn borst. ‘En dan de Warhol, die blauwe bloemen. Die vind ik prachtig, vooral omdat ik zelf ook veel met zilver werk.’  Ze praat best hard, voor haar is het museum kennelijk geen plek waar je voorzichtig fluistert. ‘En als derde een werk van Lourdes Castro, want het is mooi, en Portugees en zij is vrouw.’
Ik hou het op de Mondriaan en de schoen van Samaras.

Haar walkie-talkie sputtert en snel beklimt ze haar stoel, schuift haar boek onder haar kont en trekt haar jasje recht. Even later stiefelt een gezelschap van drie door de zaal, een man en twee vrouwen, druk in overleg.
‘Dat was mister Berardo,’ fluistert ze nu wel ineens. Zo vaak is-ie er niet, en dan vooral buiten sluitingstijden: het is zijn museum – hij zou alles mee naar huis mogen nemen. Niet zo lang geleden de rijkste man van het land, maar niet geheel ongeschonden uit de crisis gekomen. Zeer flamboyante man, die al een paar keer verkondigd dat zijn kunst alleen openbaar blijft, zolang de socialisten de baas zijn in Lissabon, want aan rechts heeft hij de pest. Lang leve links dan maar!

Ze toeteren, ze praten luid, muziek staat vaak net een tikkie te hard en op de toeristenpleinen speelt een straatartiest. Geen man met een luit of een fluit, maar met een gitaar versterkt alsof hij Wembley plat moet krijgen. Die bij het Pantheon deed Pink Floyd, die op het Piazza del Popolo dacht dat-ie Guns & Roses was.

Dus als je dan toch de pech hebt doof te zijn, ben je misschien het beste af in Italië. Is een stuk rustiger en bovendien doet de Italiaan de hele dag aan gebarentaal. Dat vinden de mensen van de ENS, de nationale dovenbond, niet. Ze hebben een tentje opgezet voor het hek van het parlement en voeren actie. Er staat ook een andere tent, al een jaar bewoond door twee gehandicapte broers, en een TV-auto van de RAI plus een zwik verslaggevers: de komende dagen kiest het parlement de nieuwe president, opvolger van de 90-jarige Napolitano.

‘We zijn het zwarte schaap van Europa,’ zegt een dunne man in spijkerpak: ‘alleen in Italië is doventaal niet officieel erkend. Ja, en in Malta en Luxemburg niet.’ Hij is horend, zijn collega niet. Die probeert een passerende politicus de tent in te lokken, een ijdele man die tijdens zijn minuutje voor de dove voortdurend om zich heen zoekt naar een interessanter gesprekspartner, hopend dat de TV-camera’s hun afscheidsomhelzing niet registreren.

Mijn tandarts, Marten, is doof. Hij is zeer actief in de dovenwereld, was bijvoorbeeld nauw betrokken bij de Deaflympics. Van hem begreep ik dat gebarentaal niet internationaal is, wat ik verwachtte: een Chinees, Surinamer en een Fin zouden woede, verdriet, de zon en een vogel toch op een zelfde manier kunnen uitbeelden? Misvatting. Gebarentaal is geen Pictionary, is in elk land anders, kent zelfs lokale dialecten, elke taal heeft een eigen grammaticale opbouw. Er is wel eens een poging gedaan tot het ontwikkelen van een doven-Esperanto, Gestuno. Werd niks.

Maar er is hoop, want door toenemend contact tussen de dovengemeenschappen binnen Europa, is er een nieuwe taal aan het ontstaan, Eurosigns. Het zou fijn zijn wanneer die straatartiest deze taal gebruikte om Nirvana’s Smells Like Teen Spirit mee te vertolken.

‘Kdo to čte je blázen,’ zegt Igor.
Hahahahahaha.
‘Smrdíš a jsi ošklivá,’ zegt Jaroslav.
Hohohohoho.
Wat een giller, de zaal, zo’n driehonderd man van wie driekwart vrouw, joelt.
‘A nyní hloupý belgický,’ kondigen Igor en Jaroslav een verlegen Vlaming aan, en zelfs hij oogst een lach, al is die eigenlijk een toegift voor het Tsjechisch duo.

Het is Love in the low countries in een Praags theater, een tweedaagse presentatie van Nederlandstalige literatuur. Een heel blik schrijvers is ingevlogen: Esther Gerritsen, Annelies Verbeke, Auke Hulst, Peter Buwalda, om de bekendsten te noemen, allen geselecteerd door het Letterenfonds. Omdat ze in het Tsjechisch vertaald zijn of dat misschien nog wel eens gaat gebeuren, ooit. En nee, uw favoriete auteur was niet uitgenodigd, die was gepasseerd – het was de charmante ambassadeursvrouw die me op de bijeenkomst wees. (Het Letterenfonds, suikeroom van menig schrijver, is mijn Amsterdamse overbuur, maar het enige dat ze mij geven is overlast van alweer een kostbare verbouwing. Van uw belastingcenten, dat spreekt vanzelf.)

Maar de Vlaming leest voor, zijn woorden vertaald op een groot scherm, en de zaal zwijgt en luistert. En applaudisseert, even later nog harder wanneer Verbeke voordraagt, lacht weer even wanneer Igor verhaalt over een Amsterdamse trip en een Heerlens nichtje. Buwalda leest voor uit Bonita Avenue, waarvan de Tsjechische versie aanzienlijk dunner lijkt dan het origineel, wat kan betekenen dat die taal bondiger is, maar misschien dat de vertaler enkele overbodige passages heeft weggelaten, je weet het niet. Met rooie blosjes verlaat het vrouwvolk twee uur later de tribune, de nacht in voor een laatste glas wijn. Of pils: het is Tsjechië.

Ben je ooit wel eens op een literaire avond geweest? Zou je gaan naar een Tsjechisch-Nederlands cultureel festival? Lijkt me ook niet. Maar dit is Praag, Love in the low countries is een eenmalig thema van een literaire talkshow, EKG, die altijd volle zalen trekt. Praag, de stad van Milan Kundera, maar vooral Tsjechië, het land dat als eerste president na onafhankelijkheid in 1989 een schrijver koos, Václav Havel – daar krijgen schrijvers, hardwerkende hoeders van de democratie die we zijn, nog de eer die ons toekomt.

Dinsdagochtend, uur of 9, Pembridge Square, Bayswater. Claudia Schiffer stapt uit haar Porsche Cayenne, opent de achterdeur voor haar zoontje, dat zijn moeder een zoen geeft en naar zijn vriendjes rent, van wie er eentje het kind is van Elle MacPherson -allemaal zo nonchalant mogelijk in het schooluniform van Wetherby. En kijk, daar komt David Beckham met zijn drie zoontjes aangewandeld. De andere ouders en hun kinderen zijn minder beroemd, maar nauwelijks minder mooi – en waarschijnlijk niet minder rijk.

In ’94 verbleef ik een paar maanden in Londen, als stagiair bij een bank. De stad is nooit bepaald provinciaals geweest, maar het verschil met toen is enorm, misschien wel goed af te meten aan Chelsea, de voetbalclub. Toen een armzalig clubje, vooral bekend om zijn schreeuwerige fans, inmiddels eigendom van een Russische miljardair, het stadion gelikt, het elftal een bonte en succesvolle verzameling miljonairs. Met hooguit een of twee Engelsen in de basis.

Uit het centrum van de stad zijn ze ook verdreven, die Engelsen. Onbetaalbaar, met als resultaat dat sommige laagbetaalden, zoals verpleegsters, schoonmaaksters of leraren steeds langer onderweg zijn naar hun werk, soms wel een uur of drie. De Arabieren waren er al wat langer, de Russen al zeker tien jaar, maar nu vaart ook de Chinese zilvervloot binnen: hele blokken kopen ze, ineens zie je ze joggen door Hyde Park, brengen ze hun kinderen naar de peperdure scholen, ‘de beste ter wereld’.

De stad, net als voetbalclub Chelsea, juicht de komst van geld -maar ook buitenlands talent- toe. Faciliteert het zelfs met fiscale voordelen. En worden de huizen duurder en duurder, zijn er penthouses verkocht voor honderd miljoen. ‘Sinds ik hier woon is huren goedkoper, maar had ik achteraf elk jaar mijn huis moeten kopen,’ verzucht een oude vriend. Het einde is nog niet in zicht, want hoe groot de stad ook is, er is een schaarste aan goede huizen, en biedt vooral de Britse rechtszekerheid een veilige haven voor lang niet altijd even braaf vergaarde miljarden. Neem de Grieken: in 2009-2010, hartje crisis, stonden zij bovenaan het lijstje van kopers van huizen boven de miljoen pond…

‘Where are you from?’ is meestal de eerste vraag van een taxichauffeur waar ook ter wereld, wanneer die de radio een half tikje zachter heeft gezet en z’n peuk het raampje uit heeft gepiekt. Na ‘ah, Holland!’ volgt dan vaak een onnavolgbaar verslag over een wild bezoek aan Amsterdam, een Nederlander die ze ooit hebben ontmoet, of enthousiaste verhalen over Kroif, Goelit, Robben of Van Pursie.

Maar wat als je moet bekennen dat je uit Malta komt? Nul grote schilders, schrijvers of wetenschappers. Nooit een Olympische medaille gewonnen. Wanneer het Maltese nationale voetbalteam per ongeluk een keer gelijk speelt, wordt de volgende dag de coach van de tegenstander ontslagen, zoals vorige maand de Bulgaar Penev overkwam. Ira Losco, local celebrity voor Youropeans, is hét gezicht van het land en doet dus Coca-Cola, Vodafone en wat cosmeticamerken. Ze was ooit tweede op het Eurovisie Songfestival en nu vermeldt haar Wiki trots dat ze in het voorprogramma zat van Elton John, Katie Melua en Ronan Keating.

Wat doet dat met je? Als niemand je land kent? Je sporters nooit iets winnen? Als je de snel gevulde kinderhand bent? Ach, het kweekt misschien wel bescheiden mensen. Die zich niet identificeren met de voetbal/zang/schilderkwaliteiten van een wildvreemde landgenoot, terwijl ze zelf geen deuk in een pakje boter kunnen trappen, zingen als kraaien of tekenen als een kind van drie. Het werkt kennelijk een zeer homogene samenleving in de hand, waar tijdens verkiezingen -ook/zelfs Europese- 90% stemt, waar de politie de paar boeven kent, corruptie weinig kans heeft. Een land met met maar 100 achternamen – dat dan ook weer, da’s minder gezond. Wat dat betreft is het misschien maar goed dat er ook zo nu en dan nieuw bloed voet op het eiland zet, per vliegtuig of zelfs per boot.

Een jaar of tien geleden stuitten werklieden bij de bouw van een nieuw hotel op stokoude muren. Romeinse muren: bij nader onderzoek bleek het te gaan om de ruïnes van een amfitheater, na het Colosseum het grootste van Europa. Vanaf dat moment worden de bouwvakkers vervangen door archeologen, wordt er verder gegraven met een schepje in plaats van machines en de belangwekkende vondst zou één van Sofia’s trekpleisters worden. Zou je denken. Maar niet in Bulgarije. Het hotel kwam er gewoon, bovenop het theater, de muren nog net zichtbaar in de patio een paar meter van de receptie.

Hotel Arena di Serdica heet ‘t, dat wel: een verwijzing naar de naam die de stad eeuwen droeg. Toen het machtig was, toen Constantijn de Grote, meest beroemd als de keizer die Europa in de 4de eeuw Christelijk maakte, er regelmatig op bezoek kwam bij zijn moeder.

Nu rijdt er een 15-jaar oude BMW op de Vasili Levski Boulevard, misschien wel gekocht in Duitsland of Nederland. De bestuurder geeft een dot gas, maar de koppeling slipt, dus hard gaat het niet. Aftandse trams rinkelen voorbij strenge Soviet-gebouwen, langs een enkele oude kerk, langs vervallen huizen en enkele moderne kantoren, door winkelstraten waar je voor een appel en een ei een appel en een ei koopt. Geen Luis Vuitton hier, zelfs geen Zara, het is Lidl wat de klok slaat.

Muren beplakt met posters van events die soms wel twee jaar geleden plaatsvonden, gaten in de stoep, soms afgezet, maar vaker ook niet. Als ze iets verder zouden graven in die kuilen, een paar meter misschien al, zouden ze wellicht stuiten op een prachtig badhuis, ingenieuze tempel of een eeuwenoud paleis.

Sommige van mijn klasgenoten trokken in de gure jaren ’80 uiterst geëngageerd naar het Malieveld, ik vond het leuker om demonstranten te provoceren: met een Amerikaanse vlag zwaaide ik naar een stoet die liever een Rus in de keuken dan een raket in de tuin had. Duurde een half uurtje, toen kreeg ik een paar tikken en stond de vlag in de fik. Mijn oom maakte het bonter door als student tegen de bezetting van het Maagdenhuis te demonstreren.

Maar zondag marcheerde ik in Boedapest gewoon mee. Men is tegen alweer een dubieuze wet van de regering: dit keer is het voorstel om belasting te heffen op internet. 150 Forint, zo’n 50 eurocent per gedownloade gigabyte. ‘Zo kan een ejaculatie behoorlijk duur worden,’ grapt mijn eerste vriend in de optocht, ‘zo’n filmpje is al snel een paar gieg.’ Nu dokter in een soapserie, maar hij was nieuwsjournalist. ‘Te kritisch,’ zegt hij, zodat hij in 2011 werd ontslagen als gevolg van de Mediawet, die een raad voor censuur instelde. Gemachtigd om in te grijpen op grond van zaken in strijd met openbare orde en goede zeden. Voor Brussel is Hongarije door dit soort zaken al een tijdje een zwart schaap, mede daarom zwaait een man met een ringbaardje naast me met een EU-vlag – je kent ‘m wel, van langs de snelwegen in Portugal of Polen. ‘De regering is tegen, dus wij zijn voor de EU.’ Zo simpel is het.

De menigte, zo’n 10.000 man, rukt op, over de Andrassy, de Boedapestse Champs Elysées, richting het hoofdkantoor van Fidesz, die regeert met tweederde meerderheid dankzij een coalitie met de openlijk antisemitische en homofobe Jobbit. Af en toe scandeert iemand iets, soms wordt zijn kreet –vermoedelijk iets als ‘weg met hunnie’- overgenomen door buren, waarna die als de wave door de menigte rolt.

Langs de kant kijkt de politie minzaam toe. Handen in de zak – de knuppel zou later die avond nog flink gehanteerd worden. We bereiken het Fidesz-kantoor. Op de tweede verdieping brandt een lichtje. En het lijkt of er een computer aan staat. Er zit vast iemand te surfen.

p.s. een klein wonder geschiedde: de regering voert de belasting -voorlopig- niet in, zie o.a. dit bericht.

Als je woont in Florence, Lissabon of Stockholm, is reizen altijd even slikken. Elke nieuwe stad is lelijker dan de jouwe. Dan kun je beter uit Rotterdam komen. Of Warschau.

Warschau is net als Rotterdam door de Duitsers verwoest in de Tweede Wereldoorlog. In 1944 pas, als represaille voor een opstand. Maar waar aan de Maas na bevrijding in allerijl en zonder centen de binnenstad werd opgebouwd, wat resulteerde in bijvoorbeeld de Lijnbaan, pakten de Polen dat anders aan. Ze reconstrueerden de Stare Miasto, het historisch centrum met een kasteel en kathedraal, steen voor steen. Voor een verbouwinkje bij jou thuis draait een beetje Pool de hand niet om dus.

Die oorlog… Da’s zwart-wit, da’s oudje weet je nog, zelfs voor een Rotterdammer: ik haalde als jochie mijn schouders op bij het zien van Zadkine’s beeld, de verhalen of rammelende filmpjes. Heel erg vroeger, tot ik laatst eens ging rekenen. Hoewel de meeste mensen denken dat ik in 1978 geboren ben, is het 1968 (mooi jaar. Feyenoord was net voor een vierde jaar op rij kampioen geworden en Hey Jude stond op 1). 23 Jaar na de oorlog.

En 23 jaar geleden vanaf vandaag was het 1991, studeerde ik (en reisde ik wat, werkte, sportte, zag ik mijn vrienden – eigenlijk verschilt mijn leven nu niet zoveel met toen. In tegenstelling tot sommige anderen, zoals mijn leeftijdgenoten die ik in Zagreb tegenkwam. Die waren toen aan het vechten. In een oorlog). Het is als gisteren, dat wil ik maar zeggen.

Warschau, een miezerige dinsdagochtend in oktober – heel veel grauwer wordt het niet. Een leeg hop-on, hop off-treintje tuft over het marktplein in Stare Miasto. Unesco-beschermd, hoewel het ruikt naar Disney World. Een paar honderd meter verder schiet het ene na de andere kantoorgebouw de hemel in, maar het grootste bewijs van Poolse veerkracht is dat historische centrum. Wel drie keer 23 jaar oud.

Echte steden hebben metro. Dat hebben in Nederland alleen Amsterdam en Rotterdam. Iets mindere steden hebben dan in ieder geval een tram, hier ten lande Utrecht en Den Haag. In Ljubljana stopt de trein en rijden wat bussen. De enige grote M die je er ziet, is die van McDonalds (drie vestigingen). Het oude centrumpje van Ljubljana, aan de voet van een kasteel, bestaat uit een straat of drie, een pleintje of twee, een parkje voor het parlement, een riviertje en wat bruggen, alles in een straal van zo’n 400 meter.

Wat mijn werk wel weer heel makkelijk maakte: de kapsalon van Stevo zat in hetzelfde straatje als het immigrantenrestaurant van Max, om de hoek bij de politie, op een steenworp van mijn hotelletje. En die straatjes, pleintjes en bruggetjes zijn zeer fotogeniek: middeleeuws, maar strak in de verf, het kasteel goed uitgelicht en bereikbaar met een kabelbaantje. Proper, de lucht fris uit de Julische Alpen. Ach, Ljubljana is als een twintigjarig fotomodelletje: best mooi, maar hartstikke saai.

Het beste jongetje van de Joegoslavische klas, dat was Slovenië altijd (zoals bijna overal de noordelijke delen van landen of unies rijker zijn. Hoe komt dat toch?). Maar wellicht bedriegt die schijn. Twee straten vanaf het centrum kruipt de graffiti op de muren, en wankelt hier en daar een heuse dronkaard. En achter die muren gebeuren zelfs kwalijker zaken. Zo is corruptie een serieus probleem in Slovenië. Nummer 43 op de wereldranglijst van Transparency.org, waar Nederland 8 is.

Vooral politici misdragen zich: zo is Ljubljana’s burgemeester, Zoran Jankovic, al meerdere keren gearresteerd wegens economische delicten. Zijn populariteit lijdt er nauwelijks onder: twee weken geleden werd hij voor een derde keer herkozen, met grote voorsprong. Maar het meest opmerkelijk is de zaak rond oud-premier Ivan Jansa. Die werd tijdens zijn tweejarige gevangenisstraf voor het parlement gekozen en verruilt nu dagelijks zijn brits in het cachot voor het pluche van de Kamer…

Paar jaar geleden botste ik in een Amsterdams hotel tegen Lionel Ritchie. ‘Hello,’ zei ik, ‘is it me you’re looking for?’ Best flauw, Lionel kon er al helemaal niet om lachen. In dat zelfde hotel ontmoette ik ooit Elisabeth Hurley in de sauna en Bruce Springsteen in zwembroekje, to mention a few, zie deze post.) In Zagreb voorkwam een man-met-een-oortje met een stevige schouderduw dat ik ‘s lands president tegen het lijf liep. Hoorde ik pas later, want Lionel herken ik nog wel, maar Josipovic niet. Best jammer, want ik was op zoek naar een ‘local celebrity’ voor mijn Youropeans, en die dacht ik wel te kunnen vinden bij de opening van de nieuwe muziekacademie, aan het prachtige Tito-plein.

Een hele happening, waar de stad al dagen bezig mee was: balletdanseresjes oefenden sinds gisteren, net als het strijkje. En nadat de directeur en de president hun zegje hadden gedaan en een houterig drumbandje uitgeroffeld was, dromde Zagreb binnen, de trappen op. Veel was er niet te zien – en nog minder te horen, wat je toch zou verwachten van een muziekacademie. Daar een oefenruimte, mooie houten vloeren, en daar, in de mooiste kamer met uitzicht over het plein, stonden twee blaadjes fluutjes waar de hoge heren net champagne hadden gedronken. De flessen op hun kop in de prullenbak, Kroatische.

En even later zit iedereen weer buiten, rond de pleinen of in de Bogovicevastraat. Te werken, want dat doe je buiten. Hadden wij in Nederland in de jaren ’90 kantoortuinen (maar werkt de moderne mens thuis (in de tuin?), in cafés (op één kopje koffie per dag, leuk voor de uitbater) of in kantoren (die er dan niet als kantoren uitzien), in Zagreb heb je kantoorstraten. Waar je vergadert, klanten spreekt, met leveranciers belt, aan tafels, op terrassen, van 9 tot 6 – al blijven ze dan vervolgens graag zitten om hun vrienden te zien. Die zie je namelijk ook buiten: het is heel gewoon dat je je nog nooit bij vrienden thuis bent geweest, al ken je elkaar tien jaar.

Later die dag spreek ik Mara, een 73-jarige arts. ‘Kijk, daar zit de burgemeester met zijn raad,’ en ze wijst twee tafeltjes verder. Ook een goeie local celeb, vind ik (en een goeie carrière-move voor hem: de burgemeester van Luxemburg werd een maand na mijn interview premier). Maar hij had echt geen tijd en dus werd het operazangeres Lidija, ooit nog optredend op Songfestival. Ook goed.

Finland is Scandinavisch. De winter begint daar zo’n beetje in oktober en duurt tot mei, in die maanden is het er pikkedonker en grijs. Wat krijg je van dergelijke deprimerende omstandigheden? Dorst.
Finland is Scandinavisch. Dus met een uitstekende verzorgingsstaat. Betaald van belasting, op alles: loon, auto’s, maar vooral fiks op Dingen Die Slecht Zijn: alcohol en sigaretten. Moeilijke combinatie dus.

De oplossing is een retourtje Tallinn, met de boot – al kunnen ferries op de Oostzee levensgevaarlijk zijn: deze week precies twintig jaar geleden zonk de SS Estonia, bijna 1000 man verdronken. Maar goed, ‘s ochtends heen, twee en half uur varen, ‘s avonds weer terug. Kost vier tientjes, maar die drink je er wel uit. Want in Estland is de drank normaal geprijsd en aan boord, belastingvrij, nog beter. De SS Finlandia is zo’n schip. Beneden de auto’s, de achterbak klaar om volgestouwd te worden. Dan twee lagen hutten, en daar bovenop het belangrijkste: de slijter. Niet zo’n kleintje ook. Rijen wijn, flesje Chablis 9,95 – wat aan Finse wal een glaasje kost. Een stevige whiskey-afdeling, en het grootst het assortiment wodka.

Van al dat gewinkel krijg je natuurlijk al zin in bier, dus trek je naar een barretje. Waar je kunt luisteren naar een van de artiesten, want er is heel veel on board entertainment: in de Turkuu-lounge begeleidt een man zichzelf op synthesizer, hij speelt verzoeknummertjes. Van Donna Summer tot Oasis, maakt hem niet uit. En in de achtersalon zingt een jazz-zangeres op een barkruk, haar kruipend kort rokje laat steeds meer dik been zien. Veel last hebben de passagiers niet van haar: ze zuipen, of ze gokken op de tientallen gokkasten. Het enige wat ontbreekt zijn hoeren, maar misschien huizen die wel in de hutten.

We naderen Helsinki, die prachtige stad. Buiten op het dek is het mooi en zacht, binnen liggen inmiddels wat mensen te slapen op de grond of op hun tafeltje, het hoofd naast een pot verschraald bier en leeg zakje chips. De zangeres zingt haar versie van Fly me to the Moon en schrikt wanneer een treetje Heineken van een trolley valt, bijna tegen haar kruk. Het is september, de winter is niet ver weg meer, en deze mensen zijn er klaar voor.

Z’n magere handen liggen in zijn schoot, zijn vingers friemelen met zijn pet. Op straat een meneer, maar hier, op het hoofdkantoor, in de kamer van één van de chefs, had het pistool aan zijn riem even goed klappertjes of water kunnen schieten. Ik zit naast ‘m op het bankje, haaks op ons zit Leonora, een tolkje, naast haar de politievoorlichter en tegenover mij, hoog op haar stoel, zit mevrouw de chef, een struise vijftiger.

Of hij iets kon zeggen over de bronzen beelden naast de ingang, vroeg ik de agent, want hem zou ik interviewen. Het tolkje ratelde, de voorlichter schreef driftig mee en mevrouw de chef zag toe.
‘Nee,’ zei de agent. Klaar.
‘Is er een verschil met de politie van voor 1991, toen het land nog communistisch was?’ vroeg ik.
De agent had tolkje echt niet nodig om mijn vraag te begrijpen, maar wachtte lang voor hij zei: ‘Weet ik niet, toen werkte ik er niet.’
En hoe het kwam dat er beneden in de gang de foto’s hingen van de commissarissen vanaf 1991, niet van eerdere?
‘De Slowaakse politie bestaat pas sinds 1991,’ spreekt de voorlichter voor zijn beurt.

Een soldaat met een mitrailleur en een vrouw in uniform links, rechts van de deur drie arbeiders in de weer met grote radars, dat zijn die beelden. Nogal van voor 1991. In dit zelfde gebouw, massief en somber, de gangen lang en donker, werden de Bratislaven verhoord en mishandeld in de jaren ’60. Zoals priester Anton, nu 85 jaar, local celebrity voor Youropeans, die tien jaar in een strafkamp zat omdat hij een ‘gevaarlijke’ priester was (en later uit de Katholieke Kerk gezet om dezelfde reden: zoveel verschilden Rome en Moskou nou ook weer niet).

De priester ontving me in een flatje van twintig vierkante meter in een mistroostige buitenwijk. Had koeken gebakken voor me en bood wijn aan van zijn broer, gebotteld in een Coca Cola-fles. Was ontroerend en wijs in een mengeling van Duits en Engels. En bracht me daarna, omdat het stortregende terug naar het centrum in zijn oude auto. Reed zeer sterk voor een 85-jarige, zonder bril.
Het interview was afgelopen. De agent mocht weer buitenspelen, tolkje kon naar huis, de voorlichter keek zuinig en de baas had nog een tas met cadeautjes voor me. Een alcoholtest, een pen en kladblok en een regenponcho. Wel aardig van ze. Deden ze vroeger vast niet.

Het begon met keizers en keizerinnen, van wie de bekendste op Romy Schneider leek. Ze hielden wel van een beetje muziek, dus ze nodigden muzikanten uit. Beethoven bijvoorbeeld, en Mozart, bekend van muziek uit talloze commercials, en al die straten, singels en lanen, ook bij jou in de buurt. Opera, paleizen, pracht & praal: Wenen werd het klassieke hart van Europa.

En welbewust hebben de Weners de klok stil gezet: nog rijden er koetsen –naast Ferrari’s en Porsches, want ze boeren prima, die Oostenrijkers. En word je op de Wallen een peepshow binnengeluld, of op Ibiza een club, hier proberen overal mannen met witte pruiken je naar een van de vele concerten van die avond te praten.

Ik ging ook. In de Musikverein, in de vermaarde Goldener Saal speelde het orkest, compleet verkleed als vroeger, The Best of Mozart. Doen ze elke avond en de hele wereld komt, netjes gekleed, want dat hoort zo. Dus Saudi’s in sluier, een Australiër in smoking, de Indiër naast me in een jasje en de Amerikanen op hun feestelijkste Nike’s. Dit willen ze: Wenen is wat de wereld mooi vindt aan Europa.

Maar deze week zag ik ook Mario. Eigenaar van een modellenbureau en Wenens eerste drag queen. Met echte borsten, zeker een C-cup, die hij laat zien op een Facebook-foto. Een medisch wonder, komt bij 1 op de 100.000 mannen voor. Beweert-ie, maar zou het kunnen dat pillen de natuur een handje hebben geholpen? Hij bestiert het kantoor, geholpen door een charmante assistente, en door Marcus, even modisch als excentriek, lang en mager met de snor van Dali. ‘Are you sure you’re not gay?’ vraagt hij nog maar een keer, want je weet maar nooit en steekt de fik in de volgende Marlboro. Circus Mario. ‘Goed, wie ga je interviewen? Wat, heb je die!? Neeeee, niet doen, die ziet er niet uit. Ik geef je haar,’ en wijst op een prachtig model op een foto achter Marcus.

En naast die foto hangt Conchita Wurst, pontificaal. In een blauwe jurk. Want held van Oostenrijkse homogemeenschap, eigenlijk van het hele land. Drag queens, Conchita, Sacha Baron Cohen’s Brüno: hoe rijmt het met die grote klassieke componist? Dat gaat prima samen, zong Falco in Rock me Amadeus: ‘Er war so exaltiert, because er hatte flair.’ Die sissies zijn allemaal kleinzonen van Mozart.

Een uur of half 6. In ganzenpas lopen de zigeunerinnen langs me, achter hun voorman aan, metrostation Gamla Stan in, een stuk of acht, druk pratend, sjofel maar vrolijk als collega’s die er een goeie werkdag op hebben zitten.

Dat kenden de Zweden nog niet: bedelaars. Ze zitten op straten, slapen in portieken, are very hungry, laten foto’s van hun bloedjes zien – kijk een traan biggelt over de wangen. Nu hebben zigeuners per definitie niet zo veel met grenzen, maar de open Europese Unie maakt het wel heel makkelijk. Nogal logisch dus dat ze op een goed moment hun werkterrein uitbreiden naar het noorden: het mag er koud zijn, maar de Zweed is rijk en, belangrijker nog, sociaal, wereldkampioen verzorgingsstaat.

De komst van de Roma heeft geleid tot vrij felle discussie. ‘Er uit, verbied het bedelen,’ zeggen de Zweden-Democraten, ‘s lands meest rechtse partij. Politiek incorrect aldaar, maar helemaal niet zo vreemd: ook in verschillende Nederlandse steden, zoals Amsterdam, is bedelen niet toegestaan (geld vragen voor vals gejank op een viool met twee snaren mag wel).

Ik las een paar jaar geleden een reportage in een Engelse tabloid. Zo’n zes foto’s met onderschrift waren het. Op de eerste, van een afstand genomen, stapte ‘s ochtends een man uit een keurige middenklasser, op de tweede pakte hij uit de kofferbak vieze kleren, deed die aan en ging bedelen. Aan het eind van zijn werkdag verkleedde hij zich weer tot braaf burger. Oplichters zijn het, kopte The Sun of Daily Mail. Daar worden de Roma ook van verdacht. Het zou gaan om goed georganiseerde misdaad: schimmige syndicaten halen de vrouwen uit Roemenië, voor telkens precies drie maanden. Ze krijgen bedelplaatsen toebedeeld, geplastificeerde verdrietige foto’s, ze draaien hun shift en af en toe komt iemand langs om de plastic bedelkop af te roma.

Een Europees probleem (al kan ik ergere bedenken). Geen Roemeens probleem, vond de politie in Boekarest toen ik er naar vroeg. Het zijn Roma, geen Roemenen, da’s wat anders. Die reizen en ja, die stelen. Georganiseerd of niet, zielig of niet, leuk is anders. Nog voor geen 10.000 Kronen zou ik de nacht doorbrengen in het portiek van een Stockholmse H&M (ik sliep liever in Hotel Skeppsholmen. Moet je ook doen!).

De hoofdstraat van Christiania heet Pusher Street. Niet wegens vernoeming naar Øle Pusher, de vermaarde Deense uitvinder van glutenvrije muesli, maar omdat hier de dealertjes lopen. Schichtig, capuchon over het hoofd, of iets openlijker, zittend achter zonnebrillen aan in elkaar getimmerde loketjes. Alleen softdrugs, zeggen ze.

Vrijstaat Christiania, een voormalig kazernecomplex in het centrum van Kopenhagen, wordt sinds de jaren ’70 gekraakt door hippies. Een ‘sociaal experiment’, met eigen munt, vlag en regels en de bewoners kregen het zowaar voor elkaar dat hun gebied een zekere autonomie kreeg: de overheid stond in een speciale Christiania-wet het gebruik van de grond en het bouwen en bewonen zonder vergunningen toe.

Het is 54 uur volgens de kerk, 8 uur volgens mijn wekker. Zo gaan de klokken tekeer op zaterdagochtend – kan je nagaan hoe het morgen zal zijn. Dit is Vilnius: de ommuurde oude stad heeft meer kerken dan Amsterdam rooie lichtjes. Een paar Russisch-orthodox, maar al die andere katholiek. Want Rooms zijn ze in Litouwen, dat is het grootste verschil met protestantse buurman Letland. Er waren ooit ook 105 synagogen, maar daar is er nog maar eentje van. Een glazen holocaust-herdenkingsplaat in Vilnius’ getto wordt zo’n beetje elke maand aan scherven geschopt.

Die kerken zorgen voor een apart soort bezoekers, reli-toeristen, hetzelfde slag dat je vindt in Lourdes, Jeruzalem of Rome. Nog een groot verschil met buurstad Riga: dat trekt elk weekend vooral budget-airliners vol Engelsen op stagnights. Ik bezocht er ook een paar, al is het maar omdat ik gelovig ben en het dan wel zo aardig is om af en toe bij God thuis te komen.

De Stanislaus- en Ladislauskathedraal, uit begin 15de eeuw, is de bekendste van de stad. Mooi wit, met een losstaande klokkentoren schever dan die van Pisa. En van binnen goed sober, daar worden we rustig van. Maar mijn favoriet was de enige uniate kerk, Oosters-Katholiek, dus trouw aan de Paus, maar de riten orthodox. Tikje verscholen, tikje vervallen. Dit jaar vijfhonderd jaar oud, stond op een plastic spandoek boven de deur.

Vijf dagen was ik in Vilnius, en elke dag kwam ik er wel even. Meestal zag ik dezelfde priester, een mannetje dat ook minstens vijfhonderd was -wat kan in religieuze kringen: Abraham werd 175, Methusalem meer dan 1000. Hij veegde een hoekje, legde wat kaarsen recht. En ik weet niet of het typisch Oosters-Katholiek is, zo straf zit ik er niet in, maar aan houten bankjes deden ze niet. De bankjes waren zacht en laag, model jaren ’70, eerder geschikt om te loungen. Een fijne kerk. Maar kennelijk en gelukkig niet goed genoeg voor de reli-toeristen, want die lopen de poort straal voorbij, netjes in het gelid achter de gids met vlaggetje, op weg naar een van de andere 631 kerken in Vilnius.

In mijn hotel in Jurmula, de badplaats bij Riga, zit behalve een nagelsalon, een oesterbar en een casino ook een legal support center. Niet vanwege een mogelijk geschilletje over de minibar, maar vanwege de Russen. Hier wordt hun uitgelegd hoe ze het makkelijkst een huis kopen in Letland, en dat ze daarmee ook ingezetene van het land zijn – en dus van de EU. Als je huis tenminste 150.000 euro kost, maar dat is wat een beetje Rus op één avond in het casino verspeelt, dat is ‘m dat vrije reizen binnen dat sjieke Europa wel waard.

De Russen komen. En eigenlijk waren ze er al: 35% van de Letse bevolking is van Russische afkomst, in hoofdstad Riga zelfs de helft. Ik zag er wel meer in de straten van Riga. Mijn niet eens zo geoefende oog herkende het soort vrij snel: vrouwen in iets lichter gebleekte spijkerbroek, iets meer make-up. Mannen die net iets harder rijden, net iets harder praten. En hoewel ze er al vele generaties wonen, zijn ze tweederangs, die Letse Russen. Hun taal wordt niet erkend, ze worden zorgvuldig buiten de regering gehouden.

Het kan overigens nog erger: een zesde van de inwoners van het land is statenloos. Ze hadden een Soviet-paspoort, maar toen Letland in ’91 onafhankelijk werd, werd dat ongeldig verklaard. ‘Niet-burgers’ worden ze genoemd, ‘aliens‘ ook wel, stemmen mogen ze niet. Het was zo goed als onmogelijk om Let te worden, al zongen ze het volkslied op hun kop. EU-lidmaatschap heeft dat enigszins vergemakkelijkt.

Onder mijn hotelraam stond een Rus midden in de nacht ruim een uur luidkeels dronken te zijn. Bij het ontbijt bestelden dikke Poetintjes champagne voor hun blonde snollen, om daarna bij de juffrouw in het legal support center wellicht een huisje te kopen. Ze zijn kennelijk van harte welkom – de ene Rus is de andere niet.

1.498.000 kubieke meter marmer, 321 miljoen liter cement, voor het hout zijn 200 hectare eikenbos gekapt – het is een greep uit het repertoire van de gids. Ik kan er een miljoen kuub naast zitten, want het bleef niet echt hangen. ‘Zo groot als de provincie Utrecht’ hoor je ook vaak (Londen schijnt dat te zijn. En Utrecht). Na het Pentagon het grootste gebouw ter wereld en qua inhoud groter dan de piramide van Cheops. Het is groot, het voormalig paleis van Ceaușescu.

‘En wie heeft dit alles betaald, hoeveel arbeiders hebben het leven gelaten voor de bouw hiervan?’ Onze groep, bestaand uit wat Amerikanen op leeftijd, Duitsers, Indiërs en zelfs twee Tibetaanse monniken, vraagt almaar kritischer en wanneer de gids vertelt dat de dictator de monumentale trappen liefst vijf maal heeft laten afbreken voordat de treehoogte precies naar zijn zin was, is het gelach zelfs schamper. Want ja, Ceaușescu was een grote boef, dus mogen we niet zomaar onder de indruk zijn, deugt ook ’s mans smaak niet – ‘eclectisch’ noemen kenners de bouwstijl, een ratjetoe.

Wanneer een dictator de benen neemt, of het volk diens leven, zoals in het geval van Ceaușescu in november ’89, worden diens huizen meestal bestormd. De dan volgende televisiebeelden zijn voorspelbaar: de huizen blijken behangen met goud, hij hield kangoeroes of krododillen en had in de garage zeker tien Ferrari’s staan. Zie het verblijf van de onlangs gevluchte Oekraïense president Janoekovitsj, zie Khadaffi’s paleis, waar trouwens ook gouden pistolen en homo-erotische lectuur werd gevonden.

De Roemenen kenden het paleis al van binnen toen ze er na de dood van hun dode leider naar binnen wandelden: 20.000 van hen hadden meegebouwd (wat ook de reden was om het niet in woede en uit wraak te plunderen). Dat het immens groot was, wisten ze, maar het opmerkelijkste wat ze zagen was misschien de WC, die van Nicolae en Elena dan. Natuurlijk was dat een zaal, natuurlijk waren de kranen van goud. Het echtpaar bracht er veel tijd door, want beiden werden geplaagd door een slechte stoelgang. Dus hingen er ook grote videoschermen. Zij keek Sissi en hij graag naar westerns.

p.s. 1: Top Gear, BBC’s autoprogramma, mocht racen door het ondergronds tunnelstelsel van het paleis.

p.s.2: Zie hier de fameuze laatste beelden van Ceaușescu, eerst z’n laatste speech tijdens welke het volk begon te morren en beelden van zijn standrechtelijke executie…

Pal achter het lieflijke Place du Luxembourg, het hart van de Leopoldswijk, 19^de-eeuws statig, doemt het Europese Parlement op. Enorm was het al bij de bouw in 1989 op de plek van een brouwerij en een rangeerterrein, nog groter werd het -een vleugeltje hier, een uitbouw daar- met de uitbreiding van het aantal lidstaten.

Bovenaan de kolossen van staal en glas prijken namen: Paul-Henri Spaak, Jozsef Antall en Alturaro Spinelli. Europese helden naar ik aanneem, maar het had net zo goed de achterhoede van Manchester City kunnen zijn. Voor de hoofdingang ligt over een lengte van misschien honderd meter een gladstenen plein, licht aflopend, dus ideaal om bijvoorbeeld te skateboarden. Maar dat gebeurt hier niet: dit is Brussel.

Bij de hoofdingang, bij de securitycheck wisselt de wacht en krijgt een bewaker een zoen van een andere bewaker, beide man, dat gebeurt hier: dit is Bruxelles. Eenmaal binnen dwaal ik door eindeloze gangen, behangen met kunst, best mooi, en uiteraard telkens afkomstig uit een ander EU-land (daarom zijn die gangen ook zo lang). Ik neem een trap en nog een, slenter een zaal in, en kom slechts een medewerkster met een coffee-to-go tegen – dit gebouw had een slecht bezocht museum kunnen zijn. Waar dan al die Europarlementariërs zijn? In Straatsburg, vertelt iemand me uiteindelijk. Daar reist het circus naar toe, twaalf keer per jaar voor een paar dagen, want dat is in 1992 zo afgedwongen door de Fransen, de onbedreigde Europees kampioen Eigen Belang Eerst.

Ik fiets een kilometertje verder, naar het Schumanplein. Hier het kantoor van meneer Barosso, hier zetelt de Europese Commissie, ook hier verrezen glimmende glazen reuzen in een oude en tamelijk fletse buurt. Veel bedelaars op het plein, valt me op. Lobbyisten doen dat in pak met een mooi koffertje, anderen zittend in lompen met een leeg koffiebekertje. In Brussel is wat te halen, dat weten ze.

‘De Trojka komt!’

Ik denk bij Trojka aan een of ander nieuw chocolade-ijsje, of een vechtfilm met Stallone, Schwarzenegger en Van Damme, maar in Griekenland weten ze dan meteen dat het IMF, de Europese Bank en de Europese Commissie in aantocht zijn, die gedrieën hun land kapot willen maken. Eens in de zoveel tijd komen ze langs, die duivels verkleed als kantoorklerk en stellen ze lastige vragen en bepalen ze of Griekenland, dat zoontje dat maar niet wil deugen, nog wat zakgeld krijgt.

Die Trojka komt, naar hun martelkamers in het Griekse Ministerie van Financiën. Dat ligt aan het Syntagma-plein, naast een Nike-store en tegenover het parlement, maar dat democratie ooit twee blokken verderop is bedacht en dat het sportmerk zijn naam heeft ontleend aan de Griekse godin voor de overwinning, weet de wereld allang niet meer. Is net zoiets als Brigitte Bardot of Madonna: men zegt dat ze ooit mooi waren, maar geloof jij het?

De Trojka komt, dus men is paraat. Ze komen niet tegelijk, de ongeveer 20 man, maar in hun eentje om de tien minuten – wat me overigens lastig vergaderen lijkt. Dan ruimen de politieagenten op het plein een baan vrij en parkeert een auto, meestal van Duitse makelij, op de stoep voor het ministerie. De agenten in burger, duidelijk herkenbaar aan hun oortjes, zijn extra waakzaam net als de soldaten bij de ingang, een legertje van tien, terwijl demonstranten tegengehouden door de riot squad, nog harder door hun megafoons tetteren.

Spektakel, zou je zeggen, als die Trojka komt. Ach, daar is er weer eentje, daar stappen weer wat suits uit een grijze Mercedes, ze houden de deur open voor een fris en onkreukbaar ogende veertiger, stapeltje dossiers onder z’n arm, laptoptas over z’n schouder. Een boze vrouw, dik en klein, wil ‘m aanvliegen, maar wordt tegengehouden door twee oortjes. Kalm, vriendelijk bijna. En vijf meter verderop staan wat Grieken in een bushokje te wachten, ze kijken niet op of om. Spektakel? Ach, de riot squad komt elke dag wel ergens in actie, er zijn elke dag wel ergens demonstraties, daarvoor hebben mensen alle tijd – da’s dan weer het voordeel van werkloos zijn.

Youropeans is mijn nieuwe project, ben ik al een half jaar mee bezig. In elke EU-hoofdstad, daar hebben we er 28 van, interview ik 8 mensen. Telkens een dokter, kapper, kunstenaar, immigrant, politieagent, ondernemer, local celebrity en prostituee. Ik bevraag ze over hun werk en over Europa, wat leidt tot een galerij van portretten, te zien op youropeans.eu en uiteindelijk tot een boek.

Youropeans ben ik begonnen uit nieuwsgierigheid: ik wil graag weten wie m’n buren zijn, om de hoek of iets verder, zeker nu er zoveel lid zijn van diezelfde club als ik, de EU. Ben benieuwd naar de mooie overeenkomsten en verschillen en ik hoop dat het schrijven hierover ergens bijdraagt aan een hechter Europa. Want of je het nu leuk vindt of niet, die EU is er – laten we er dan ook het beste van maken. En ik hoop natuurlijk dat dit boek of de verhalen op de site je inspireren. Of amuseren, ook goed.

Die site is in het Engels zodat onze buren het ook kunnen lezen, het boek verschijnt ergens volgend jaar, want ik heb nog 18 steden te gaan, pas dan heb ik al het materiaal verzameld om het boek ook te gaan schrijven. Een rotklus, dat begrijp je: ik ben niet te benijden. En het kost ook nog eens geld, dat Youropeans. Betaal ik voor een fors deel zelf, voor een deel met de hulp van een aantal fondsen en sponsors, maar ik hoop dat ook jij meedoet.

Via crowdfunding. Heel modern natuurlijk, maar tegelijk ook best eng. Kwetsbaar, zouden mijn psychologen zeggen. Met de pet rond, digitaal bedelen. ‘Die hele EU kan me niet snel genoeg opgedoekt worden. En waarom mot dat project van jou zoveel kosten? Je kan toch liften naar Boekarest en als schrijver leef je toch van de lucht?’ zeg je waarschijnlijk. Begrijp ik. Maar misschien doe je mee, wat kan via deze pagina. Zou ik enorm waarderen. Join the Youropeans!

Z’n provocatie begon bij het stoplicht, ergens bij Boulevard Barbès, niet ver van Gare du Nord. Rakelings liep hij langs, centimeters van mijn voorwiel, me intussen dreigend aankijkend. Honderd meter verderop maakte hij zijn karwei af: terwijl ik moeizaam mijn leenfiets op slot zette, naderde de knul, een Noord-Afrikaan, weer om hartgrondig vlak naast mijn schoenen te spugen.

Mama Afrique, Petit Congo, winkels met spécialités africaines, winkels voor een huid noir en heel veel kappers, zoals Obama Coiffure, met een grote beeltenis op de ruit die moet lijken op die president uit Kenia. Veel volk op straat, vrouwen praten druk met elkaar of ratelen in hun telefoon, mannen bieden hun waren aan, al dan niet gestolen, zoals de autoradio en de fiets die een tandeloze West-Afrikaan me voor 5 euro wil verkopen. De buurt is zwart, op de politie na. Op verschillende hoeken staan hun busjes, pontificaal op de stoep en af en toe springen ze er uit voor een patrouille, altijd gedrieën, groot, zwaar bewapend en zeer blank.

Parijs is in oorlog, als je ’t mij vraagt. Een stille, zonder –al te veel- wapens. De buitenlandse troepen belagen de stad, vanuit de buitenwijken, de banlieus. Ze rukken op, ze hebben de buitenste wal, de periferique, de ring, al genomen en zijn op weg naar het centrum. Daar waar de toeristen kunst kijken, de rijken kunst kopen, waar op zondagmiddag op de Place des Invalides jeu de boules wordt gespeeld, waar een kop koffie 8 euro kost. Boulevard Barbès is op steenworp van de Place de la Bastille, ooit het beginpunt van een strijd die de Parijse sjiek de kop kostte.

Ik fiets door de wijk, langzaam omdat de meeste mensen er niet over piekeren om opzij te gaan, al staat er groot een fietser geschilderd op het asfalt. Verderop springen drie politiemannen weer uit de bus voor een rondje. Twee opgeschoten jochies bekijken het trio smalend, wachten even tot de vijand de brede rug laat zien en spugen, hartgrondig.

Ze kijkt op haar beeldscherm, ziet dat mijn strafblad wel meevalt, kijkt nog een keer naar me, beveelt me mijn zonnebril af te zetten, bladert in mijn paspoort en zet ergens een stempel, met de tegenzin en een bozig hoofd that come with the job. Ik mag doorlopen.

Stel je voor dat op de Kalverstraat, misschien ter hoogte van Perry Sport, een grenspost is en dat de straat tot de H&M, tachtig meter verder, dichtgespijkerd niemandsland is onder controle van de VN. Dat je na de H&M, na de andere grenspost, in de Republiek der Noord-Nederland komt, in feite een provincie van Duitsland dat dit deel van het land bezet.

In Nicosia is dit hoe het gaat. Ledras Street is de lokale Lijnbaan, met halverwege één van de weinige overgangen naar Noord-Cyprus, een land dat slechts wordt erkend door Turkije, bezetter van een derde van het eiland sinds 1974. Die grens is de laatste jaren minder hermetisch: de Turks-Cyprioten komen af en toe over om te winkelen bij hun rijkere Grieks-Cypriotische buren of om gebruik te maken van het hun -gratis!- geboden onderwijs of gezondheidszorg.

Maar lang niet elke Grieks-Cyprioot is op zijn beurt naar de andere kant gegaan sinds dat weer kan. ‘Ik weiger mijn paspoort te moeten laten zien om te reizen in mijn eigen land,’ zeggen sommigen. Of ze hebben geen zin te zien hoe hun familiehuizen, in allerijl achtergelaten, zijn ingenomen door Turks-Cyprioten of enkele van de 200.000 vasteland-Turken die de afgelopen decennia zijn overgevaren. Die eten van hun tafels, soms zelfs nog omringd door hun familiefoto’s.

Ronduit bizar is de aanblik van de stad Famagusta, ooit een mondaine badplaats waar Elisabeth Taylor en Richard Burton zich verpoosden. De Turken veroverden de stad en zetten er een hek omheen, verboden toegang voor iedereen, behalve de VN-soldaten die al decennia de vrede moeten bewaken, zij mogen patrouilleren door de straten van deze ghosttown.

Deze versie van het verhaal hoorde ik van mijn Grieks-Cypriotische gastheren in Nicosia, het Berlijn van de Méditerranée. Wellicht zien de Turken het anders, je weet het nooit.

Filmpje 1: de grensovergang in Nicosia (0.27).
Filmpje 2: Famagusta vanaf het strand (0.18).
Dit beeldmateriaal is volstrekt illegaal gefilmd.

Lijn C5 begint op Atocha, het belangrijke Madrileense treinstation dat op 11 maart 2004 werd getroffen door een terroristische aanslag, exact tweeënhalf jaar na die in New York. Er is niets dat nog aan deze tragedie herinnert, misschien met opzet, om boeven niet te belonen, negeren is vooruitzien.

Lijn C5 eindigt, na een ritje van drie kwartier langs oorlogsbekleurde muren waarachter huizen steeds hoger en winkels steeds groter rijzen, tot mega-IKEA’s en flats die hele dorpen herbergen, in Móstoles. Al was ik er niet voor de lol, maar voor een bezoek aan Y in het kader van project X, toch was het de moeite waard. Ook dit was Madrid – alleen niet dat van de Puerta del Sol, Gran Via en het Prado.

In het winkelcentrumpje naast het metrostation een slager met meer vliegen op de hammen dan klanten in een jaar, een speelautomatenhal, zeker vier leegstaande winkels en twee schoenwinkels, pal tegenover elkaar. Voor zes euro kan je al slagen, het duurste paar in de etalage kost je dertien euro. Uit de ramen van de huizen boven de winkels wapperde de was, maar vooral ‘te koop’-borden. Vandaag stond het vet in de kranten: Spanje was eindelijk uit de recessie, na twee jaar. Dat hadden de rekenmeesters en economen mooi bedacht, maar het nieuws was hier even veel waard als een bericht over de ontdekking van een goudader in een grot in Nieuw-Zeeland.

Deze straat schreeuwt om entertainment, zal de vrouw hebben gedacht toen ze vanochtend een plekje voor haar orgelmobiel zocht. Een brommer met een laadbak waarin een synthesizer, een Casio, model jaren ’80, is vastgesnoerd. Met één hand rookt ze, met de andere produceert ze zigeunerclassics, veel te hard –wil je ‘t horen?– maar pas verontrustend wordt het wanneer ze er bij gaat zingen en zelfs haar hond, ingeklemd tussen een blik benzine en wat plastic tassen onderin het orgelmobiel verder wegkruipt.

Vlak voor je het Mostoles binnen rijdt, kijkt Iker Casillas op je neer vanaf een reusachtig bord. De keeper van Real Madrid, geliefd want zo gewoon gebleven in een team dat altijd een hele kosmos aan sterren heeft, zegt trots: ‘No soy galactico, soy de Móstoles.’

Ik ben Hollander, dus ik fiets. Dat maakt me in Dublin dubbel vreemd, vaak ongewenst zoals de auto’s en dubbeldekkers rond Stephen’s Green en op Pearse Street me met getoeter en gebaren laten merken. Het gekke is dat ze ook hier, net als in bijvoorbeeld Berlijn, Parijs en Barcelona aan citybikes doen: zo nu en dan zie je een plukje gammele blauwe fietsjes bij een park of een museum, maar die neemt niemand mee uit rijden. Ik zeker niet, ben daar gek, dus zoek ik voor een fatsoenlijke fiets een verhuurder.

Neill’s Wheels is goed verstopt, ergens in een doodlopend steegje achter een jeugdherberg. Een groezelig schuurtje volgestouwd met gereedschap en onderdelen, in een aftands rek voor de deur staan vier fietsen. Eentje voor mij, met versnellingen. Dertig piek plus een borg van vijftig. Neill geeft me een geel fluorescerend hesje mee, een extra slot en een beduimelde plattegrond van Dublin. Terwijl hij mijn zadel op hoogte brengt, ouwehoeren we over voetbal, over Arsenal, zijn club, en zijn we het eens dat die Suarez nooit moet kopen omdat die niet goed bij z’n hoofd is en we mogen elkaar – zo makkelijk zijn mannen.

Als ik drie dagen later de fiets wil inleveren, is Neill er niet. Zijn shop is wel open, in een hoek liggen twee mannen in overall op hun buik bij een kelderluik, ze zijn van het gasbedrijf. Ik bel ‘m, hij zegt dat-ie ver uit de buurt is. Onhandig. Toch? Nee, hoor.
‘Just leave the bike and the lock, it’s okay.’
En de borg?
Neill denkt even na. Oh ja, de borg. ‘Are you in the shop now? Can you see the tool kit? It’s closed, right?’
Ja.
‘Open the cd-player. There you find the key for the toolkit. In the toolkit there are about 15 envelopes with deposits, take the one with your name on it.’
Nog 15 klanten? Ik volg zijn instructies, vind mijn borg, sluit alles weer af, bedank Neill en hang op.
Even later, wandelend in een waterig Iers zonnetje, bedenk ik dat ik veel landen ken waar ze niet aan Neills doen.

‘Moien!’ Daar gaat Marc Angel weer, met in zijn linkerhand een pen, een rode ballon of een ander cadeautje – zijn rechterhand schudt het electoraat. 20 oktober zijn de parlementsverkiezingen, dus de LSAP laat z’n snufferd zien, ook op de zaterdagmarkt op Place Guillaume: ingeklemd tussen een worstenboer en een bloemenkraam hebben de Luxemburgse socialisten een stand.

‘Moien,’ goeiedag op z’n Luxemburgs. Onvermoeibaar en goedgeluimd knoopt hij praatjes aan, legt hij uit hoe zijn partij van het land een paradijs zal maken, luistert hij naar mensen die een potje willen klagen. Of hoort hij ze zeggen dat ze niet op hem kunnen stemmen, want dat mogen alleen de 250.000 Luxemburgers, niet de 250.000 buitenlanders die binnen de landsgrenzen wonen.

Het staatje heeft toch al een gek kiessysteem: je kiest niet perse één kandidaat, je kunt je stem spreiden, een beetje zoals je legers plaatst in Risk, bijvoorbeeld vier partjes op een liberaal, omdat je diens partij het beste vindt, drie op de christen-democraat die je toevallig kent (wat goed mogelijk is in Luxemburg). En nog eentje op die zeer populaire socialist, op Marc, al jarenlang gemeenteraadslid. ‘Ik ken een Finse politica, die ook nog dichter is. Ze noemt zichzelf poetician. Ik ben poli-tainer.’ Bovendien openlijk homo, net als zijn lijsttrekker, de huidige minister van Economische Zaken, een vriendelijke veertiger met een hip getrimd baardje. En net als de burgemeester van Luxemburg-Stad – en wij maar denken dat Amsterdam gay capital is.

Om twee uur is de markt afgelopen, bouwt de minister van Economische Zaken het standje af, gaan de niet uitgedeelde pennen terug in de doos, worden de ballonen in trossen van tien uitgedeeld aan wat kleuters. Marc stapt op z’n fiets, LSAP-sticker op het spatbord, links en rechts mensen groetend, op naar de volgende campagnegelegenheid. ‘Moien!’

Naschrift: Marc is op 20 oktober met ruime stemmen verkozen.

Zaterdagmiddag. Een bus stopt, juichende kinderen stuiven uit, gevolgd door moeders, sommige moeizaam met kinderwagens, niet geholpen door vaders: die steken op de stoep meteen een peuk op. Dit is niet Eurodisney of Efteling, maar een parkje bij Oranienplatz, ergens in de Berlijnse wijk Kreuzberg. Geen achtbaan, maar een opblaasbaar kasteeltje, een tafelvoetbalspel en een hoekje waar geverfd mag worden. Kinderhanden zijn snel gevuld.

Deze handen zeker, want die zitten aan asielzoekers. Voor een middagje op bezoek bij hun collega’s in Lampedusa Village. Zo hebben ze deze plek genoemd, nu even een minipretpark, maar al bijna een jaar een illegaal tentenkamp midden in een keurige buurt in Berlijn, waar zo’n 100 vluchtelingen, lang niet allemaal afkomstig van dat Italiaanse eilandje op een uurtje borstcrawl van Afrika, wachten tot ze een ons wegen. Europeaan worden was bepaald geen droom van de meesten: ze -veelal West-Afrikanen- hadden een prima leven in het Libië van Khadaffi. Die overigens ook graag in een tent verbleef, maar dan met vijf maagden en niet met vijftien slecht gewassen mannen. Acht tenten in Lampedusa Village, zeven om te slapen en een informatietent, bemand door een zeer ongezond ogende Nigeriaan. United Against Colonial Injustice! roept een spandoek boven een prikbord vol krantenknipsels, verschillende pamfletten en een foto van Ulrike Meinhof, al is me niet duidelijk wat deze RAF-terroriste van doen heeft met asielzoekers.

Er lopen ook wat witte mensen rond – zoals ze zichzelf waarschijnlijk noemen. Solidarität mit der Flüchtlungsbewegung staat op het T-shirt van een van hen, een vrouw van tussen de 25 en de 50. Ze veegt het grint, geholpen door een man wiens knokige schouders dagelijks linnen tasjes en het leed van de hele wereld dragen. De kinderen hebben het naar de zin, ze springen met z’n allen in het groen-gele kasteeltje. Hun moeders zitten met kinderwagens in de schaduw, de vaders staan in groepjes te roken. Iets verderop zitten twee Malinezen te dammen, hun stenen zijn stenen. Vier vrienden schouwen toe, wat mij veel zegt over hun mate van verveling. Lampedusa Village in Berlin.

Het is één uur. Nog een rondje dan, ik fiets langs de ferry naar Estland, omhoog door het Kaivopuisto Park, dan weer omlaag, steeds sneller stuiterend over kasseien, richting de haven. Op dit parcours van zeker twee kilometer zag ik een man met zijn hondje, een stelletje vozen op een bankje en twee taxichauffeurs, geleund tegen hun Mercedes -meer niet. ‘t Is stil in Helsinki, de straten zijn verlaten.

Als het zomers donker werd, riep mijn moeder me naar binnen (of eerlijk gezegd, ze riep niet. En we wasten evenmin in een tobbe. Zeiden ook geen mieters). Maar als het donker werd, moest ik naar binnen, tanden poetsen en naar bed, uit met de pret. Dat was het mooie aan half juni: het werd pas donker om een uur of tien.

Het is half twee, de hemel blauwgrijs, oranje in het verre westen. Een dinsdagnacht, eind juni in Helsinki. Ik scheur over het Senaatsplein, die middag nog het domein van duiven, toeristen en ijscokarren, draai de Esplanadi op, de Finse Champs-Élysées, zet mijn earphones iets harder, Flamenco Blues, muziek staat op shuffle, maar daar geloof ik niks van, die is mood-adjusted en speelt precies wat je net graag wil horen, is jou dat nooit opgevallen? De stad is leeg, het is gek, als op een feestje, waar iedereen naar huis is, maar de laatste vergeten is om het licht uit te doen.

‘t Schemert niet eens. Paul Weller, Wild Wood. Nog een rondje? Door Eira, de dure wijk, hier huizen de ambassades en de Zweedssprekenden, de zelfverklaarde Finse elite, zo leerde ik vanmiddag. Mijn iPhone vindt het mooi geweest en is gaan slapen, net als de stad. Twee uur. Het voelt ook wel als nacht, ‘t is stil, vogeltjes fluiten niet, de wind rust, een paar blokken verderop knarst en piept een tram. Maar het is nog licht, dus is de dag nog bezig, dus mag ik nog buiten spelen.

Hij is niet gepland, dit kindje. Een moetje is het evenmin. Eigenlijk was ik bezig aan een broertje van De Parvenu: een nieuwe roman. Dat leek de uitgever een goed plan en mij ook wel. Dacht ik. Geloofde ik. Maar het vlotte niet, geen zin, geen tijd, niet meer de ambitie die ik wel had voor m’n debuut. ‘Ik heb al een boek’, daar komt het een beetje op neer.

Begonnen als grapje en tussendoortje, een beetje als studievermijdend gedrag, uit procrastinatie, ontstond een idee voor dit nieuwe boek. Kijk, m’n debuut was een gedicht, in ’99 volgde een sportboek, twaalf jaar later een roman, maar aan self-help had ik me nog niet gewaagd. Maak werk van je droom gaat over hoe je kunt doen wat je echt leuk vindt. Ik heb dat vaak genoeg gedaan, bijvoorbeeld met Robin Good, mijn bedrijf, en daarna toen ik een roman wilde schrijven. Terugkijkend zie ik dat er -behalve dom geluk en hard werken- een methode aan ten grondslag ligt, geen wereldschokkende, geen rocket-science, maar hij werkt voor mij en waarschijnlijk ook voor jou.

Die methode is gestoeld op enige levenservaring, zelfkennis én wat wijsheid van anderen, zoals Stephen Covey, Timothy Ferris en Deepak Chopra, maar ook Willem van Hanegem en Ben & Jerry. Hij bestaat uit vijf stappen: luister naar je hart – corrigeer met je hoofd – ruim de waarom-niets op- visualiseer – doen. Zoiets. Lees hier en hier een fragment.

Of koop het gewoon vanaf juni 2013 in de winkel, via mijn uitgever, Atlas/Business Contact of via Bol, €15,- en 126 pagina’s aansprekende voorbeelden en duidelijke oefeningen. Ideaal cadeau voor die vriend die regelmatig klaagt over z’n afgrijselijke werk, maar wel elke dag gaat of die vriendin die door die vermaledijde crisis op straat gezet is en het even niet meer weet.

‘Fontana, Bianca Maria?’
‘Je le promets.’
‘Hepi, Leah?’
‘Je le promets.’
Op alfabetische afroep, stuk voor stuk, steekt iemand, oud, jong, blank, zwart, zijn hand op en belooft, de een ferm, de ander verlegen in een deftige aula in Lausanne. Mijn vriend T. is voorlopig niet aan de beurt, zijn achternaam begint met een P. Straks zijn ook hij en zijn vrouw R. Zwitsers.

Wat zegt een nationaliteit nou eigenlijk? Belg, Zweed, Australisch, wat doet je paspoort er toe? Voor T. niet zoveel, hij is de Verenigde Naties in z’n eentje: hij was al Libanees, Frans en Nederlands. Woont al dertien jaar in Montreux, trouwde in Beirut, diende het Franse leger en studeerde in Leiden. Maar R. heeft slechts een Libanees paspoort, wat reizen knap onhandig maakt. Het kan uiteraard nog erger: net voor aanvang van de naturalisatieceremonie zag de zaal een filmpje waarin een Rwandese vrouw vertelt hoe blij ze is Zwitserse te kunnen worden in ’97, toen ze de genocide in haar geboorteland ontvluchtte. Dat haar zoontje toen drie was, maar dat-ie nu voor Jong Zwitserland voetbalt. Gelukkig maar, zo zien de Zwitsers het graag, want aan gelukszoekers en parasieten hebben ze vrij openlijk de pest, getuigt ook deze campagneposter van een Zwitserse politieke partij:

‘Nundquist, Nicklas?’
‘Je le promets.’
T. is bijna aan de beurt. Wij, de toeschouwers, zien de ongeveer honderd bijna-Zwitsers op de rug, alle ogen gericht op de voorzitter van de naturalisatiecommissie die de namen noemt. T. strak in het pak, de haren in de lak, R. in een prachtig kleedje: de ceremonie heeft iets van een huwelijk. ‘Het was niet makkelijk,’ zegt T. na afloop, zijn Nederlands nog goed als je bedenkt dat hij het zelden spreekt en pas leerde toen zijn Leidse huisgenoten hem verplichtten elke dag naar Sesamstraat te kijken. ‘Zestig pagina’s over politiek, geschiedenis en een mondeling examen van veertig minuten door vier inquisiteurs. En al die formulieren, pff, it took us five weeks to fill in all the bloody forms. It was a big turn-off.’
T. is bijna aan de beurt, ik zie hem de rug rechten.
‘P., T.?’ roept de voorzitter.
‘Je le promets,’ zegt-ie, behoorlijk harder dan de anderen dat voor hem deden.

Een paar jaar geleden bracht The Sun in één klap een hele beroepsgroep in diskrediet. De krant vertoonde vier foto’s, van veraf genomen. Op de eerste zag je een prima middenklasser aan komen rijden, op de volgende pakte de keurige eigenaar uit de kofferbak een tas met vieze kleren, verkleedde zich als zwerver en op de laatste foto zit hij met een schoteltje geld ergens in een drukke Engelse winkelstraat.

In de metro van Lissabon, ergens tussen station Baixa-Chiado en Marquês de Pombal, drumt een blinde jongen door het gangpad. Met in de ene hand een stok, niet eens zo’n rood-wit gestreepte, maar een lange bruine, en in de andere een tinnen blikje en een metalen kaartje ter grootte van een bankpas. De metro is druk, maar hij baant zich langzaam maar zeer zeker een pad, ik wijk, de mensen wijken als het water voor Mozes, terwijl de blinde jongen zichzelf begeleidt, een wandelend drumstel, het kaartje tikt op het blikje, de paar muntjes rammelen ritmisch mee en als zijn houten voelspriet in de wagon een middenpaal detecteert, krijgt die ook een klap, pats, precies op de maat.

In Addis Ababa wonen vier miljoen mensen. Zeggen ze, maar hoe ze dat weten is me een raadsel: geloof niet dat alle papa’s hun dochters aanmelden bij het bevolkingsregister. Het is er in ieder geval razend druk. En hoewel het land gelukkig niet meer zo arm is als een paar decennia geleden, stikt het er van de bedelaars. Vrouwen in lompen drommen voor het stoplicht tegen mijn taxiraampje, een vies kind op de arm, op elke hoek zit wel een man zonder onderbeen of handen. Na een paar dagen went het, verrassend snel, maar mijn maag knijpt zich nog steeds samen als ik weer eens een bedelaar languit op de stoep zie liggen, naast een halfleeg bakje muntjes, op zijn buik, gezicht half in de modder – vliegen snoepen van een wond op zijn achterhoofd.

‘Hey hi, hoe gaat het met jou?’ vraagt de daklozenkrantverkoper, bij mijn Albert Heijn vanmiddag. Z’n krant verkoopt hij niet, hij heeft het AH Bonusblaadje in de aanbieding. Hij staat er al jaren, een Zwitser, aardig ventje. Vindt iedereen, want maar wat graag stopt men hem een eurootje toe als hij even een autodeur openhoudt of op een hond past als baasje boodschap doet. Af en toe staat er een tweede bedelaar bij de deur, een humeurige vetklep met een morsig rood Adidas-T-shirt – geen concurrent voor onze Zwitser, die, zo vertelde hij me laatst, zo’n 40 euro per middag ophaalt.

‘Uyggvvcbnx yhuffsg rdesg,’ zegt de chauffeur.
‘Oikhhy ugffr vbgdd nnhhb,’ roept iemand achter mij terug.
Het stinkt in de afgeladen mini-van: de uitlaat lijkt een aftakkinkje naar de cabine te hebben en uitlaatgassen mengen met sigarettenrook en best-lang-niet-gewassen mensen. Ik steek m’n hoofd uit het raam, nog 311 kilometer naar Addis Ababa – een uur of zes rijden dus.

Als journalist kom je nog eens ergens. Zo was ik deze week in Ethiopië met een bijzondere Nederlandse koffieondernemer, oprichter van het nieuwe merk Moyee. Na inspectie van zijn plantages, diep in de binnenlanden bij Jimma, reis ik in m’n eentje weer terug naar de hoofdstad. Voor 200 Birr, minder dan een tientje, 50 Birr meer dan de anderen, mag ik voorin zitten met het mooiste uitzicht  – al belemmeren een grote sticker van Jezus en emblemen van Arsenal, Chelsea, Man United, Barcelona en Real Madrid de helft. Ze mogen dan van voetbal houden, die Ethiopiërs, ze begrijpen nog niet dat je maar voor één club kunt zijn.

Nog 240 kilometer. Achter me ratelen de mannen om beurten luidkeels in hun telefoontjes, de enige vrouw aan boord zou zes uur zwijgen.
Of ik ook wat qat wil, vraagt de chauffeur. Hij lijkt sprekend op Snoop Dogg: mager, sikje, hip petje, zijn blik een tikje gemeen. Om de paar kilometer doet hij een greep uit het plastic zakje op zijn schoot en stopt hij wat blaadjes in zijn mond. Qat, een natuurlijke amfetamine: groen goud. Ik sla even over.

Nog 156 kilometer. Heel af en toe rijden we door een dorpje, vaker langs velden, langs lemen hutten, door valleien, groen, bruin, wijds. En vast heel vredig als Snoop Dogg niet alles wat we tegenkomen uit de weg zou toeteren: geiten, kuddes koeien, bepakte ezels, groepjes kinderen met schoolboeken onder hun arm, vrouwen in boerka.

We stoppen even. Snoop controleert de banden, buigt een velg recht en schopt de linkerkoplamp aan.
‘Wat doe je in Ethiopië?’ vraagt een van de mannen in behoorlijk goed Engels als we naast elkaar in een ravijn plassen.
Ik zeg dat ik een beetje schrijf.
En hij? ‘I am multidisciplined. But I eat just one fruit.’ Toe maar. Zeg ik zoiets en je noemt me een aansteller, maar van een Afrikaan klinkt het diep en poëtisch.

Het schemert. We passeren een ongeluk: een busje heeft z’n neus in een rots willen boren. De veertien passagiers staan er beteuterd naast, misschien al uren. Voor Snoop Dogg geen enkele reden om vaart te minderen, want we moeten door, Addis Ababa wacht, de qat jaagt hem op, de muziek gaat harder, Ethiopische technofolk schettert zwaar vervormd door aftandse boxen. Nog een kilometer of 80.

Eigenlijk was ik niet van de katten. Zo ben ik opgevoed: katten zijn onvoorspelbaar, onbetrouwbaar, verwend en vilein. Net vrouwen. We hadden een hond, een tamelijk domme maar o zo goeiige boxer. Wanneer mijn vader haar poogde op te hitsen om een kat uit de tuin te verjagen, bleef ze suffen in haar mand, waarna mijn vader zelf naar buiten stormde, woest een schoen richting kat gooide, natuurlijk miste en op één sok in de struiken moest zoeken naar z’n linkerschoen.

Sinds de winter heb ik muizen. Eerst dacht ik dat ik er slechts eentje had, maar uit die droom hielp de meneer van de Rentokil me snel. ‘Ze komen nooit alleen. Nee, ze zijn niet te stoppen, muizen eten zich door beton en klimmen tegen muren,’ zei hij bijna trots op de beestjes die hij dagelijks trakteerde op bakjes gif. Voor 1000 piek zou hij m’n huis muisvrij maken. Beetje te veel.

‘Je mag m’n kat wel een paar dagen lenen,’ zei m’n overbuurman. Dit was het plan: Sammie zou post vatten in de keuken, toeslaan, het gekerm van zijn eerste slachtoffer zou door het merg en been gaan van diens broertjes en zusjes, die halsoverkop zouden vluchten naar de buren om nimmer terug te durven keren naar hun huis van herkomst.

Het kostte ons een uurtje om aan elkaar te wennen, maar al snel gaf de kater me een liefkozend kopstootje, lag-ie op mijn bureau te slapen, z’n staart af en toe hinderlijk op mijn toetsenbord en ‘s avonds keken we samen Champions League. ‘s Nachts zat-ie achter mijn slaapkamerdeur te janken. ‘Hij kan niet tegen dichte deuren,’ had z’n baasje gezegd, maar volgens mij was de kleine Sammie gewoon bang voor muizen.

Toen de buurman hem gisteren kwam halen, verstopte Sammie zich achter de bank – ik voelde niet de minste neiging hem te verraden. En misschien vergiste ik me, maar ik dacht ‘m vannacht te horen huilen, voor mijn dichte voordeur. De muizen heroverden vanochtend hun terrein, waarschijnlijk nog wat nalachend om die kleine rooie kater.

Column Leidraad april 2012

Zondagmiddag. Op het strand van Simon’s Town zitten families met picknickmanden, ik zit op het terras. Te wachten op m’n lunch, net als de drie tafels om me heen. Pal naast me een vers stelletje, zij in haar mooiste jurkje, haar rug bruin behalve daar waar haar badpak zat. Aan het tweede tafeltje een jong gezin met baby, of beter gezegd: een gezin met baby, want vader, die wat weg heeft van Sting, ziet het menu alleen met leesbril.

Op het strand, op een handdoek, knielen tien moslims voor het gebed, keurig in een rijtje. Telkens wanneer ze voorover buigen beklimt een jochie, hooguit drie jaar, een rug om er kraaiend vanaf te glijden als Mohammed’s berg even later weer omhoog komt.

Aan de derde tafel zitten drie stellen en een troostweduwnaar. ‘There’s a new diet,’ zegt een van de vrouwen, goudblond in witte broek. ‘Go full fat, fat yoghurt, fat cheese. It goes back to the Stone Ages.’ Zelf is ze niet heel vet, maar duur verbouwd net als de andere twee dames in het gezelschap.

Het prille stel zwijgt al een tijdje. De seks was goed, maar je moet toch ook wel eens naar buiten, dat moet, had zij gedacht. Samen winkelen of zo. Lunchen. Hij sms’t, hij checkt de sportuitslagen op z’n iPhone, raakt zijn cola niet aan, zij roert het ijsblokje in haar witte wijn.

Moeder voedt de baby en nu pas zie ik hoe lelijk het mormel is: bolle toet, puntoortjes en om het nekje wringt een gouden kettinkje. ‘I so love London,’ hoor ik aan tafel drie. De andere dames ook, vooral Harvey Nichols, een kleine 10.000 kilometer vliegen, vinden ze altijd te gek.

ET laat z’n speen vallen, de moslims staan op van het gebed, de jongen neemt een slokje cola en een van de succesblonden zegt: ‘I saw a child pooping on the beach this afternoon, the parents barely covered it up.’ Zondagmiddag, Simon’s Town.

Er lag een slang bij het zwembad – geen tuinslang. ‘O, da’s een molslang,’ zegt Dave, wanneer vier van zijn gasten hem opgewonden hun telefoon laten zien met een foto van het beest. ‘Die eet dus mollen, geen mensen,’ vervolgt hij, maar het verzwakt de consternatie niet echt. ‘Maar,’ zegt hij iets luider om aan het gelul een einde te maken, ‘die zien we hier zelden, daar zorgen onze honden wel voor.’
Eten en gegeten worden, da’s de natuur. Zoals ook de tamme eenden die op het terrein waggelen inmiddels weten. Drie stuks, ze waren met twaalf. ‘Af en toe pakt de uil er eentje,’ vertelde Dave laconiek.

Ik ben een paar dagen te gast op WedgeView, een vijf-sterren guesthouse & spa, vlak buiten Stellenbosch, in het hart van de Winelands, waar het stikt van de golfbanen, op een half uurtje van Kaapstad, twintig minuten van het strand. Uitbater is Dave Bakker, die ik nog ken uit Rotterdam. Hij zat drie klassen lager, een jochie met babbels dat je eigenlijk in zijn jas aan de kapstok zou willen hangen. Zeer goeie cricketer ook: hij speelde jarenlang in het Nederlands elftal – Dave is een van de 43 cricketers in ons land.

WedgeView, boven op een heuvel, uitkijkend over velden, wijngaarden, hier en daar een cipres getekend tegen de achtergrond van de Simonsbergen. Best bekeken vanaf een bedje bij het zwembad. Het is hier schitterend, daar kan Dave niets aan doen.

Waar hij wel veel aan doet, is het de gasten naar de zin maken. In maart al vijf jaar. Met aanstekelijk enthousiasme en mooie trots loodst hij z’n gasten over het terrein, vertelt hij over de Zonneweelde wijn die in Zuid-Afrika alleen op WedgeView geschonken mag worden, of zit hij aan bij de gezamenlijke table d’hôte, een paar keer per week, waar de gasten elkaar een tikje lam vertellen over de wijnen die ze die middag ergens geproefd hebben of opscheppen over birdies die ze alleen in dromen sloegen.

Goed en lief personeel, dertien prachtige kamers, fijne bedden, prima massages, heerlijk eten. En ja, ook af en toe een slang. En drie eenden. Ben benieuwd hoeveel er daar van over zijn, wanneer jij er komt.

Bree Street is afgezet, zoals het halve centrum: de stad is goed ontregeld.
‘Who’s coming?’ vraag ik bij het dranghek aan een boomlange man met een baard en een groene jurk.
‘Zuma,’ zegt-ie. ‘Mr President,’ voegt hij toe wanneer ik niet meteen bewonderend tussen m’n tanden fluit of zelfs flauw val.
Zuma zal het parlementaire jaar openen met z’n State of the Nation. Tout Zuid-Afrika is er, behalve Mandela. Dit zit thuis in Transkei.

Het staat niet rijen dik, eerder hier en daar plukjes. Naast me wat jongens in ANC-shirts, verderop een paar ouwe dametjes en twee Japanse meisjes die hun camera’s in aanslag hebben, maar vermoedelijk geen flauw idee op wie ze die straks zullen richten. In de straat een speciale garde, om de paar meter eentje, met rode baret en Schotse rok, geweer aan de schouder. In de verte klinkt een sirene en ergens boven de stad ronkt een helikopter. Verder is het rustig, vrijdagmiddag, uur of 5.

We wachten, waarom niet? Stoplichten gaan op rood, gaan op groen in de lege Bree Street. Sirenes die eerst naderden, gaan toch nog een blokje om. Een gardist aan de overkant maakt een grapje, z’n ene buurman houdt zijn gezicht in de plooi, de andere slaat proestend z’n vrije hand voor de mond. Alleen de Japanse meisjes geloven het wel en duiken de Zara in: er zijn belangrijker zaken.

Daar komt-ie om de hoek! Eerst zo’n 40 motoragenten, meteen gevolgd door cavaleristen, allemaal door het rood, dat wel, want ja, in Zuid-Afrika stop je niet voor rode lichten, veels te gevaarlijk, opwinding stuift door de straat als dominosteentjes, tegelijk met de geweren van de schotsgerokte garde die hop, de lucht in gaan en weer omlaag wanneer de president langsrijdt in een soort pausmobiel, een auto met een grote doorzichtige, maar ongetwijfeld kogelvrije kap.
Hij zwaait.
Mijn buurman, de zwarte reus, kijkt ongelovig omlaag. ‘He waved at you.’
Klopt. Natuurlijk zwaaide Zuma naar me. Wel zo aardig: ben immers een paar uur daarvoor aangekomen in Kaapstad en blijf zeker twee maanden in zijn land.

Adriaan Roland Holst was dichter. Prins der Dichters zelfs. Altijd keurig in pak, een heer van stand, al stond hij er om bekend voor zijn middagdutjes geregeld jonge meisjes mee te slepen naar zijn dichtershol.

Dat hol staat in Bergen, een lieflijk huisje met een rieten hoed aan de rand van het dorp. Via het Letterenfonds is het sinds een jaar of tien telkens een maand het onderkomen voor een schrijver of dichter die op heilige grond, ver weg van stadse verlokkingen, aan een nieuw boek of bundel wil werken.

In november was het mijn beurt. Een hele maand om begin te maken aan een nieuwe roman, dat was het plan. Veel kwam er niet uit mijn vingers. Ik zal niet beweren dat ik kampte met een writer’s block, maar het verleden van het huis leek me tot last. De geesten van Zwagerman en Enquist waarden nog rond, ‘beginner, beginner’ fluisterend en over mijn schouder keek de oude Roland Holst hoofdschuddend naar mijn gepruts.

Wat ook niet hielp was dat het huis als culturele bezienswaardigheid stond vermeld in een aantal gidsjes, waardoor wildvreemde mensen zo nu en dan de tuin inliepen, soms zelfs met hun neus tegen de raam stonden, wijzend op mij.
‘Kijk daar zit een schrijver,’ zei de een, ‘ken jij ‘m?’
‘Is het misschien Grunberg?’ zei de ander.
‘Nee,’ zei de een, ‘zo lelijk is-ie ook weer niet.’
Zoiets gebeurt mij in Amsterdam nooit, al is het maar doordat mijn werkkamer drie-hoog ligt.

Elke dag startte ik de huiscomputer, elke dag hopend dat er aan het toetsenbord wat brokjes creativiteit & inspiratie van illustere voorgangers waren blijven plakken. Intussen staarde ik uit het raam, zag de ene buurvouw haar hondjes uitlaten, de andere boodschappen doen en de ponymeisjes voorbij sjokken aan het eind van de middag. Soms stapte ik op de Roland Holsthuisfiets, voor een tochtje door de duinen of het dorp in waar ik probeerde een meisje te strikken voor een middagdutje. Kan niet zeggen dat ‘t vaak lukte…

Je ziet in het wild wel eens wandelaars met skistokken. Apart volk, maar ’t kan gekker: dit weekend, op weg naar het strand passeerde ik plukjes mensen in skipakken, hun ski’s op de schouder. Toegegeven, het heet hier Bergen, en niet Vrouwenpolder of Platveld, maar toch. Ze bleken op weg naar de borstelbaan voor de Hans Danzl Cup, een landelijke wedstrijd. Ik ging even kijken.

De piste is een meter of 80 lang en ligt prachtig tegen een duin, omringd door bomen. Onderaan waren jongens en meisjes in de weer met hun materiaal, vanaf het terras van het clubhuis, een houten stübe, bekeken door degenen aan de glühwein – net echt allemaal.
‘Gaat-ie winnen?’ vroeg ik aan een man die de ski’s van z’n zoontje stond te slijpen. Naast ‘m stonden nog vier ski-vaders aan een slijptafeltje.
‘Ik denk ’t nie. Het parcours is hoekig gestoken,’ zei de man, ‘da lig ‘m nie zo goed.’ Het zoontje, een jaar of 14, rugnummer 168, had een kek skipak met spinnenwebprint en Justin Bieber-haar.
‘Over 10 minuten begint het verkennen,’ klonk door de luidsprekers.

De wedstrijd startte. Om de minuut slalomde iemand naar beneden en om de twee minuten ging iemand op z’n plaat: het parcours was inderdaad lastig.
Bij de jurytafel meldde zich een vrouw. ‘Ik kom voor Chris, nummer 217. We zijn het nie eens met de diskwalificatie,’ zei ze, bruin als een skileraar en met een stem van dagelijks anderhalf pakje Peter Stuyvesant. Ook al weer uit Brabant, waar tenslotte best veel bergen zijn (op Zoom, Geertruiden).
‘Chris heeft echt een poortje gemist,’ zei de jury-meneer.
‘Die baan is verkeerd geprepareerd,’ klaagde de vrouw, ‘te veel siliconen,’ – wat je ook van haarzelf zou kunnen zeggen. ‘En wah vin u er dan van, dan?’ vroeg ze een tikje dreigend aan een andere man aan de tafel, een brave meneer die namens de Nederlandse Skivereniging toezag op de wedstrijd.
‘Niks aan te doen, mevrouw, de protesttijd zit er helaas op,’ sputterde die voorzichtig.

Boven op het duin deed Justin Bieber zijn helm op, als allerlaatste. Het was zijn tweede run, de eerste was hij halverwege gevallen. Nu moest het gebeuren. Hij zette af, langs het eerste poort, tweede, derde en daar gleed hij weer onderuit. Naast mij vloekte z’n vader. Na twee keer 4½ seconden skiën zouden zijn zoon en hij weer terug rijden naar Heeswijk-Dinther, Brabant.

Pretpark Amsterdam heeft er sinds zaterdagmiddag een attractie bij. Op de Dam staat een reuzenrad, in De Bijenkorf kun je terecht voor een shopping-experience en daar pal naast op het Beursplein is nu Occupy Amsterdam, een interactieve demonstratie demonstreren.

De belevenis start sterk: bij het betreden van het plein krijg je -net echt!- een briefje in de hand gedrukt waarop in krom Engels staat dat je meedoet aan een actie waar politie-ingrijpen mogelijk was, dus ‘let op elkaar en laat je niet provoceren’. Het is gezellig druk op het terrein. Links een stalletje van de Jonge Socialisten, ze verkopen praatjes en veganistische koeken, daar filmt een cameraploegje van het NOS Journaal een groepje jongeren dat in kleermakerszit trommelt en mondharmonica speelt en iets verderop, in de Meningenmachine, mag je je eigen actiebord maken. ‘Weg met Beatrix, de belastingnemer!’ schildert iemand. En ‘Money don’t exist’.

Een Jonge Socialist, aardig ventje, biedt me een actiekrantje aan.
‘Blijf je hier lang?’ vraag ik. Voor Occupy Wall Street zitten ze al een maand in een park.
‘Ja,’ zegt-ie en wijst op een zak waar een paar tentstokken uitsteken.
‘Wordt nog lastig met je haringen,’ zeg ik.
‘O. Ja,’ zegt de socialist beteuterd, kijkend naar het beton op het Beursplein.

‘Je hebt Keynes, en je hebt de Hongaarse school,’ beweert een man naast me. Zijn lange paarse jas is behangen met buttons. Ik zie er eentje van de Frank Boeijen Groep. ‘Maar wat nu gebeurt is dat die beide systemen gecombineerd worden en ja, dat werkt niet dus.’
Z’n gesprekspartner kijkt onbegrijpend, maar knikt instemmend en antwoordt: ‘Je bent in dit land alleen maar een nummer.’
‘Dat is helemaal waar,’ beaamt de lange paarse jas.

Iedereen is het vanmiddag roerend eens met elkaar, al beweerde je dat de Chinese maffia samen met de Paus achter de kredietcrisis zitten. Over een kwartier start de paneldiscussie, wordt er omgeroepen, maar het had net zo goed de melding kunnen zijn dat Ricky kon worden opgehaald in de ballenbak. Drie agenten leunen tegen hun busje, zich koesterend in het zonnetje en een klodder duivenpoep landt op de jas van de Powned-verslaggever.

Ooit, in ’97 of zo, speelde ik in Goeie Tijden, Slechte Tijden – in twee afleveringen. Ik was zakenpartner van Ludo, hoorde ik ‘s ochtends op de set in Aalsmeer. ‘Wie is Ludo?’ vroeg ik mijn collega-figuranten in de wachtruimte die deed denken aan die van een ziekenhuis. Ik keek nooit GTST. ‘Da’s de bad guy van de serie, de JR, zeg maar,’ legden ze geduldig uit. De sympathie voor mijn onwetendheid sloeg om in bozige jaloezie toen ik even later hun rangen ontsteeg: ik bleek edelfigurant, want ik had als enige tekst. En hoe: Bowien, de feeks, de Alexis, zou me vragen ‘Kan ik Ludo even spreken?’, waarop ik moest antwoorden ‘Ja, maar natuurlijk.’

Zaterdag deed ik mee aan het programma Debat op 2, het nieuwe Rondom 10. Waarom ik? Nou, in april was ik in een opiniestuk in De Volkskrant van leer getrokken tegen de bankiers. Dat leidde tot een voorgesprek met de redactie van Rondom 10. Mijn plaats in een aflevering over de kredietcrisis werd nog ingenomen door een hoogleraar, maar toen het zou gaan over Griekenland, de Miljoenennota en armoe in Nederland, en de redactie een expert zocht, iemand die Echt Overal Verstand Van Heeft, was ik niet verrast dat ik gebeld werd.

‘Volgt u me naar de schmink?’ vroeg Toos, de hostess. Net had ze me een alcoholvrij biertje en een reiskostendeclaratieformulier gegeven. We doorkruisten het zaaltje waar het publiek voor straks zat te wachten, het klampte Toos aan om consumptiebonnen als een troep bedelaars in Bombay, maar de hostess versnelde, het volk achteloos van zich afschuddend. Mij bekeken ze jaloers, deze profi’s -ze waren heel vaak publiek, dan bij DWDD, dan bij 1 tegen 100- want ze wisten: ik zou tekst hebben.

’10, 9, 8…’ telde de floormanager alsof het oudejaarsavond was, maar in plaats van vuurwerk startte de leader en opende Arie Boomsma het programma, we waren live en even later, na een bumper, kreeg ik als eerste de beurt. ‘Het viel reuze mee met de armoede in Holland,’ stelde ik – tot ontzetting van het publiek, wat Twitteraars en de bijstandsmoeder tegenover me. Even later trok ik een mevrouw van haar stokpaardje en zalfde: ‘Er is ook veel goeds aan de crisis, we herontdekken het eenvoudige, we leren delen.’ Die viel goed. Intussen ontsprongen onder de gloeiende studiolampen op mijn hoofd talloze beekjes van zweet, die vermengd met schmink als zoute lava over mijn wenkbrauwen, via m’n ogen, langs m’n neus in mijn mond gutsten. Maar Arie gaf me nog een keer ‘t woord, zodat ik een goedkoop grapje kon maken over Griekenland en het was oké: ik was weer edelfigurant.

Bekijk hier de hele uitzending of zie hier mijn moments of fame (in 4 minuten).

Een paar jaar geleden probeerde ik een weekje uit te rusten in een hotel in Sicilië. De eerste dag wandelde ik naar het zwembad, waarin wat kinderen herrie aan ‘t maken waren. Op de kant lagen hun ouders, uit Frankrijk, Duitsland of Engeland. Op zes van de acht bedjes werd de Da Vinci Code gelezen – alsof er een stapeltje had gelegen bij het ontbijtbuffet. Ik stel me voor dat ik volgend jaar in een resort, ergens in Thailand of zo, massaal mensen The Parvenu, Le Parvenu, Il Raggiunto of 暴发户 zie doorbladeren.

Zo nu en dan zie ik mijn boek al in het wild. Laatst, in de trein van Rotterdam naar Amsterdam herkende ik de M en de A van mijn voornaam die net boven de rand van een laptoptas van een studente uitgluurden. Gelezen werd het niet, het meisje was tot Leiden druk met de Metro en stapte uit.

Op de leestafel van Café De Ysbreeker ligt ‘t ook. Ik heb het ze cadeau gegeven, al drie keer, nadat twee exemplaren gegapt waren. Goeie zaak. Liever een boek dan een plasmascherm. Zoals de Bredase bisschop Muskens het een hongerige toestond om een brood te stelen, zo mag je van mij ook een Parvenu jatten.

Gisteren bekeek ik hoe ‘t boek er bij lag. De eerste 50 pagina’s waren beduimeld en groezelig, met hier een koffievlek en daar wat taartkruimels. Het laatste deel van het boek oogde nog maagdelijk. Er staken twee boekleggers uit, een suikerzakje op pagina 56 en een blaadje van een Gulpener-notitieboekje heel veel verder. M’n favoriete serveerster zag me kijken. Of ik dat niet wist? Wat? Nou, dat twee mensen het aan het lezen zijn. De ene komt meestal om een uur of 9, de ander om 11 uur. Ze bestellen een koffie, lezen de krant, een hoofdstukje Parvenu en gaan weer weg. Elke dag.

Prachtig als mijn boek gelezen wordt: daarvoor heb ik ‘t geschreven. Al vaker vertelde iemand m’n boek te hebben uitgeleend aan haar vriendinnen – het zijn altijd vrouwen die delen, die uitlenen. Jurkjes, tips en boeken. Sisters. Mannen doen dat niet. Zet 200 mannen in een discotheek en ze gaan vechten, terwijl 200 vrouwen zullen gaan dansen. Vrouwen zijn betere mensen, het is echt zo. Al schiet een schrijver geen donder op van al dat uitlenen – kopen moeten ze!

Elf jaar geleden schreef ik mijn eerste boek, De Rebellenclub, een serie portretten van enfants terribles in de sport. Nederlanders, dus McEnroe, Gascoigne of Cantona niet, maar Gijp, Been, Ling en Van ‘t Hek wel. Vijftien mannen en één vrouw, Bettine Vriesekoop. Aan heur haren erbij gesleept, op verzoek van de uitgever: het zijn van belhamel is een typisch mannelijke kwaliteit.

Het schrijven van het boek vond ik leuk, maar mijn grootste lol zat ‘m in het interviewen van de geportretteerden: een dag op pad met Van der Gijp of Jan Ykema bijvoorbeeld, twee vage meetings in een Van der Valk-hotel met Hans Kraay jr en naar de Chinees met Gerben Karstens, wielrenner in een tijd dat je soms stomdronken op de fiets kon zitten of je het peloton voor de gek kon houden door na een demarrage je te verstoppen achter een hooiberg.

Natuurlijk zat Fritz Korbach in m’n boek. Hem sprak ik in Almelo, waar hij net was aangesteld als trainer van Heracles, wat ook onder zijn leiding een zieltogend eerste divisie-clubje zou blijven: zijn komst had nu eens geen effect. Het was half 11 ‘s ochtends en ik zat klaar met blocnote & bandrecorder aan een tafel in een hoekje van de vreselijk ongezellige sponsorlounge. Daar kwam Fritz, in trainingspak, Telegraaf onder de arm.
‘Moet je drinken, jongen?’ Hij stak de fik in een sigaartje.
Kopje thee voor mij, colaatje voor de trainer. Colaatje knipoog, wist de barvrouw, een vette zelfs.

Ruim een half jaar later, in mei 2000, presenteerde ik mijn boek in de tuin van de uitgever. M’n vrienden waren van de partij, net als de mensen van Thomas Rap. Ook de enfants terribles had ik vanzelfsprekend uitgenodigd. Helaas hadden die het te druk – het zijn tenslotte Bekende Nederlanders. Op ééntje na. Of het nou het vooruitzicht van een middag gratis drank, interesse in mijn boek of omdat-ie toevallig in de buurt was, ik weet het niet. Maar Fritz was er, lurkend aan een sigaar, zonnebril in z’n haar, whiskey-cola in z’n knuisten, stoere verhalen vertellend aan HBS-ertjes.

Dit weekend is hij overleden. Was ‘n mooie kerel, die Korbach.

Lees hier het portret van Fritz Korbach uit De Rebellenclub.

p.s. Ik heb nog wel een paar Rebellenclubs liggen thuis. Voor een zacht prijsje heb je er eentje, laat maar weten.

Er is zoveel onrecht in de wereld, moedeloos word ik er van. Honger in Afrika, Berlusconi, Rutte en Strauss-Kahn die maar van alles beschuldigd worden en dan kende de FIFA ook nog het WK 2022 toe aan Qatar. Qatar, niet Amerika of Australië, die ook kandidaat waren. Qatar, een staatje met net een miljoen inwoners, met een waardeloos nationaal team (nummer 92 op wereldranglijst – om een afgang te voorkomen zullen ze vermoedelijk een zootje Brazilianen naturaliseren). Qatar, waar het veel te warm is om te voetballen en supporters hun pilsje niet mogen drinken. Qatar is simpelweg volkomen ongeschikt.

‘De FIFA is corrupt tot op het bot!’ gilde de BBC dan ook. Niks nieuws: veel FIFA-officials laten hun stem al decennia fors betalen, alleen leidde het niet eerder tot zo’n belachelijke keuze. Blatter, al een eeuw of twee FIFA-roverhoofdman, stelde een onderzoekje in, met als uitkomst dat de Qatarees Mohammed bin Hamman, degene die het WK voor zijn land had binnengehaald -en Blatters grootste rivaal binnen de FIFA- het veld moest ruimen. En dat was het dan weer.

Niet als het aan mij en mijn maat Sjaak Zonneveld ligt: aksie! (we zijn trouw aan onze jaren ’80-opvoeding, toen je nog te hoop liep voor je Idealen, met een miljoen mensen naar het Malieveld, laten de rijken de krisis betalen, liever Russen in de keuken). We openden een site, www.fifathinkagain, waar vandaan verontruste voetbalsupporters de FIFA een mail kunnen sturen met als boodschap de verkiezing te heroverwegen.

Dit meldden we het Algemeen Dagblad en omdat het sportkatern moeilijk te vullen is wanneer de Tour de France net klaar is, maar het nieuwe voetbalseizoen nog niet begonnen, prijkte ons initiatief afgelopen donderdag prominent op de middenpagina’s. En toen ging het lopen. Eerst kwamen de Nederlandse radiostations. Dat gaat meestal zo, weet ik nu. Na vluchtig contact per mail, word je gebeld:
‘Hey hai, met Marcel van 538. Je komt over een minuutje in de uitzending. Ik laat je alvast meelopen.’ En weg is de redacteur, terwijl ik de laatste Guus Meeuwis/Patricia Paay (Gay Sera Sera)/iets John Legends hoor.
Dan: ‘Aan de lijn heb ik Bart Schaleman. Goeiemorgen Bart, zeg, klopt het dat…’
Ik doe m’n verhaal maar weer. Op BNR, 3FM of Radio Veronica, terwijl Sjaak te horen was bij Evers staat op, RTV Noordholland en Radio Simone.
‘Is het niet heel naïef?’ wil de DJ meestal weten, terwijl een side-kick op de achtergrond iets onverstaanbaars mee roept.
‘Misschien,’ zeg ik en opper dat Blatter misschien niet schrikt van 20 miljoen stemmen, maar dat FIFA-sponsors er allicht gevoeliger voor zijn. En dat we de DEFA willen oprichten, de Democratic Football Association, als de FIFA niet normaal doet.
‘Oke, mensen dat was een duidelijk verhaal van Bart en Jaap, veel succes, doedoei, we gaan naar de files.’

Gisteren belde ook de Australische radio, The Guardian mailde en we krijgen steunbetuigingen from all over the world, afgewisseld met wat haatmailtjes (‘Jullie zijn anti-moslim, zeg dat dan gewoon’). Het kan zijn dat Sjaak en ik volgende week bij Letterman zitten en dat Blatter z’n ontslag aanbiedt. Het kan ook zijn dat het hypje dan weer voorbij is. We zullen zien. Heb jij al gestemd op www.fifathinkagain?

You can give up your Dutch lessons, because I’m proud to present: The Parvenu, the English translation of my novel. Isn’t that wonderful?

‘I’m happy if you are,’ you might say, ‘but first of all: what’s a bloody parvenu?’ Well, it’s an upstart, an arriviste, a person who has risen to a higher status but has not been socially accepted by others in that class. ‘Not one of us,’ they’d say. Like Tom, the Talented Mr. Ripley. Like you, maybe. Or Chris, in Woody Allen’s Match Point.

Or like Hugo Stadman, the main character in my book. A thirty-something banker in Amsterdam, who thinks that membership of the prestigious Batavia Club holds the key to getting ahead in the world. But Hugo has much to hide, including his family background and his own far from impeccable behaviour. The Rise & Fall of Hugo Stadman.

Last Valentine’s Day, only five months ago, De Parvenu, the Dutch original, was published, and my oh my, wasn’t that a great day for the Netherlands! People queuing, almost fighting, sometimes waiting for hours to get their copy of De Parvenu. It’s topped the charts ever since, it’s been voted Book of the Year – and it’s not even August!

Okay, I’m slightly exaggerating here, but the book is already in its third printing, and the reviews have been great: ‘The Parvenu is a novel about the longing to be someone you’re not, about human fallibility, love and addiction,’ one newspaper wrote. ‘Fast-paced and funny, the trials and tribulations of Hugo Stadman are poignant and intriguing.’ Or, as another critic said: ‘American Psycho meets About the Boy.’ And last month, Eyeworks, Holland’s most successful film production company, acquired the movie rights to the book.

So yes, I’m happy. You will be too when you read my book. The Parvenu, for sale as an e-book, at Amazon.com, at Amazon.co.uk, at Amazon.de or through iBooks (US, UK, France, Germany, Canada and Australia), for $4.99 – more or less for free.

Groot artikel in De Telegraaf vandaag over De Parvenu:

Lees het als PDF.

De Parvenu krijgt veel publiciteit, en terecht natuurlijk. Op de pagina Pers over Parvenu staat ‘t op een rijtje, maar hier vast twee recente artikelen. Een niet onverdienstelijke recensie in Vrij Nederland en uit het maandblad Jan een achtergrondverhaal over de totstandkoming van het boek. Leest!

Vrij Nederland, 11 juni 2011:

Jan, juli 2011:

Of als PDF.

Als PDF.

Wat is de overeenkomst tussen De ontdekking van de hemel, Karakter, Breakfast at Tiffany’s, De kleine blonde dood, American Psycho, De gelukkige huisvrouw, Harry Potter, De oesters van Nam Kee en De Parvenu?

‘Moeten we Barry niet vragen?’
‘Niet mean genoeg.’
‘Daan dan?’
‘Kan niet. Die draait de hele zomer met Pim.’
‘Tygo? Die heeft ook dat boosaardige, dat mysterieuze, weet je wel.’

Eyeworks heeft deze week de filmrechten van De Parvenu gekocht. Da’s bijzonder, bijzonder snel ook: mijn boek is pas drie maanden oud. ‘De Parvenu leest als een film,’ zeggen ze in het persbericht. ‘Het is een fascinerend en spannend verhaal over de opkomst en val van een jonge ambitieuze bankier tegen de achtergrond van de kredietcrisis. De zwarte humor en zelfspot spreekt ons erg aan.’ Wie ben ik om dat tegen te spreken?

Gaat nog wel even duren voor we Waldemar of Chris (en why not Brad of Leonardo?) zullen zien als Hugo, de hoofdpersoon uit De Parvenu. Minstens anderhalf jaar. Eerst worden fondsen vergaard, een regisseur aangezocht. Het boek moet worden verwerkt tot scenario, een hele klus, waarbij de kans is groot dat het verhaal hier en daar iets herschreven wordt, met name het slot: filmbezoekers houden van een happy ending – net als Hugo overigens.

Vervolgens wordt het spannender, dan worden de rollen verdeeld. Er zijn behoorlijk wat interessante vrouwelijke bijrollen te vergeven, met veel bloot – functioneel uiteraard. Ik ben van plan me te bemoeien met die audities. Als je denkt dat je geschikt bent, bijvoorbeeld als juffrouw in een massagesalon, kun je je ook alvast melden bij me, daarvoor is het nooit te vroeg, acteerervaring of opleiding vind ik niet relevant, dat wordt enorm overschat. Stuur maar gewoon een fotootje of zo en dan zien we wel.

En dan begint het draaien. Regisseur op een klapstoel, cut, een tiran is het, de hoofdrolspeler wil een grotere camper, eist meer en meer coke, dreigt halverwege de draaidagen de set te verlaten, het geld is op, twee stuntmannen laten het leven, it’s a wrap, Gouden Kalf, Oscar voor Best Foreign Movie, ‘I wanna thank God, my mother, the crew, the wonderful people at Eyeworks’: De Parvenu – The Movie.

Lees het artikel in PDF: DePers10 mei 2011 of de link naar het online-artikel.

Over privézaken schrijf ik liever niet. Te saai. Als het soms privé lijkt wat je van me leest, is het niet waar. Gelogen, zou je zeggen over gewone mensen die dit flikken, fictie als het over een schrijver gaat.

Twee broers heb ik, ik ben de oudste – al is dat uiteraard niet te zien. Grote kerels, drie en vier centimeter langer dan ik. De jongste, laten we hem Nick noemen, hebben we ooit op zijn zesde opgehaald uit een Roemeens weeshuis. Vertel ik graag, ‘t liefst waar hij bij staat. Is niet waar, al zou het wel zijn luiheid en het stelen van LP’s en geld uit mijn kamer verklaren. De oudste, Simon voor het gemak, heeft drie bloedjes van kinderen, eentje van bijna tien.

En sinds vandaag is ook de jongste vader. Da’s prachtig, en bepaald niet vanzelfsprekend. Dieudonné had-ie kunnen heten, of Langverwacht, maar hij heet Krijn. Krijn Schalekamp, een jochie. Gelukkig maar, zei zijn vader opgelucht, want wat moet je nou met een meisje? Krijn Schalekamp, lead-zanger van Station Blaak, hoofdact op Pinkpop 2033. Krijn Schalekamp verlengt zijn contract bij Feyenoord, nadat hem een basisplaats gegarandeerd is. Krijn Schalekamp volgt Geert op, wint de Tour en verkoopt Chelsea.

Kan allemaal, maar hij hoeft natuurlijk helemaal niks te worden: hij is. Kleine Krijn. Mijn neefje. Vanochtend geboren, half elf. En da’s echt waar.

‘Waarom zitten er eigenlijk geen Marokkanen in Toen Was Geluk Nog Gewoon?’ vroeg een Marokkaanse interviewer.
‘Omdat de serie in de jaren ‘50 speelt,’ antwoordde Gerard Cox, ‘toen waren er nog geen Marokkanen.’ Even stil. ‘De serie heet niet voor niks Toen Was Geluk Nog Gewoon.’
De interviewer kon er niet om lachen.

Dit weekend werd in de Betuwe de jaarlijkse Bloesemtocht gewandeld. Ik was er toevallig, liep een stukkie mee en zag dat de jaren ’50 nog bestaan. De paden op, de lanen in, langs boomgaarden, langs dijkhuisjes met geboende stoep, de vlag uit. Fanfarecorpsen, daar eentje uit Gorinchem, daar eentje uit Geldermalsen, begeleidden de wandelaars, blonde deernes deelden appels uit. De Bloesemtocht: 8, 15 of 40 kilometer, gelopen door dertigduizend wandelaars. Allen Hollands – op misschien een geadopteerde Vietnamees of een verdwaalde Antilliaan na.

Nederland mag dan multicultureel zijn, de meesten culturen toch het liefst onderling, voetbal als belangrijkste uitzondering – al zie je relatief veel meer allochtonen op het veld dan op de tribune. Thialf? Hollands, net als het Concertgebouw, het theater en musea. Hard-rock wit, hip-hop zwart. Het publiek van Prince is mixed, net als hij zelf. Maar zie je ooit een Surinamer Nordic walken?

‘Normaal doet ze geen boeken lezen.’
Het tempo lag mij te laag, ik demarreerde, passeerde de meute via de berm, de vluchtstrook, en inhaleerde telkens wat flarden van een nieuw gesprek. Zoals:
‘Ik vin Ilse de Lange leuk.’
‘Ik heb ’n potje met vet.’
‘Hij heeft heel vaak een huilbui.’
‘We boffen maar met het weer.’
Of: ‘Hier liep ik altijd met m’n ex,’ aldus een man tegen zijn nieuwe vriendin, een zuur ogende veertiger met driekwartsbroek, rugzak en serieuze wandelschoenen.

Een fanfarecorps rustte wat, de majorettes aten een appel, een tuba lag in het gras. Nog twee kilometer duurden de jaren ’50, zag ik op een bordje, nog een minuut of twintig en professor Barabas bracht me terug naar de jaren ’10.

Opiniestuk in De Volkskrant, vandaag. De strekking: banken worden alleen maar verderfelijker (zoals ook uit mijn boek – behalve schelmenroman ook de eerste post-kredietcrisis-roman- moet blijken).

-kun je ‘t artikel niet vergroten en dus niet lezen? hieronder de PDF, die leest makkelijker-

Hier de PDF: volkskrant

Een jaar of tien geleden begon ik een bedrijf. Ik stak er wat eigen geld in en ging gewapend met een goed doortimmerd businessplan voor het resterende startkapitaal naar de bank. Want banken, zo zag ik in ronkende reclamespotjes, zijn de vrienden van de ondernemer: ze voorzien je van advies en lenen je geld. Hoe naïef kon ik zijn.

Mijn plan was prima, maar de bank wilde zekerheden. Kon mijn vader niet garant staan? Of had ik geen eigen huis als onderpand? Dat zat er niet in, dus zocht ik mijn heil elders.

Twee jaar later had ik geld nodig om mijn bedrijf uit te breiden. ‘We gaan u niet helpen,’ zei mijn accountmanager bij Fortis, ‘uw bedrijf staat er abominabel voor.’ Vijf later verkocht ik mijn bloeiende bedrijf, een jaar voordat mijn huisbank slechts dankzij een staatsinfuus van vele miljarden overeind bleef.

Banken zijn niet wat ze graag willen laten zien. Niet de hoeders van ondernemers, want mijn verhaal is niet uitzonderlijk. De bank doet pas aardig tegen je als je ‘m niet meer nodig hebt: als je veel winst maakt.

De bankensector ligt weer onder vuur na de bonusrel van de ING-top en andere bedrijven met staatssteun. Maar Boele Staal, de voorzitter van de Vereniging van Nederlandse Banken, roept de politiek op de toon te matigen: de kritiek is niet terecht en doet afbreuk aan het imago van banken. Die hebben echt hun best gedaan om een nieuwe crisis te voorkomen, stelt Staal.

Ook dit is weer een sterk voorbeeld van je beter voordoen dan je bent: het verhaal van D’66-senator Staal klinkt beschaafd en redelijk, maar is in feite schaamteloos brutaal, passend bij een sector die na het veroorzaken van een financiële ramp heel eventjes bedeesd was, misschien een half jaar, zonder zich overigens ooit te verontschuldigen, excuses uit te spreken, maar vanaf het moment dat de staatssteun binnen is, laat zien dat er misschien een paar halve zelfregulerende maatregelen zijn genomen, maar dat de mentaliteit nog altijd even slecht is.

Het redden van de banken kostte de belastingbetaler honderden miljarden. Als beloning kreeg diezelfde belastingbetaler vervolgens stank voor dank: zo klaagt bijvoorbeeld het MKB nog altijd, want het verkrijgen van nieuwe kredieten is sinds de kredietcrisis alleen maar moeilijker, en verlenging van bestaande kredieten geschiedt tegen strengere en duurdere voorwaarden – een praktijk die wordt ontkend of gespind door Staal en andere lobbyisten.

Ook de consument ondervindt last van de banken die de verliezen veroorzaakt door eigen hebzucht snel willen goedmaken middels een historisch hoge marge op hypotheekrente, daarmee de huizenmarkt een doodsteek toebrengend. Intussen zijn de bankwinsten, bonussen en de salarissen al weer bijna op het niveau van voor de crisis.

Staal wil ons anders doen geloven, zoals we dat van banken inmiddels gewend zijn: ze doen zich graag beter voor en daaraan wordt – sinds jaar en dag – veel geld besteed. Banken omhullen zich met een air van deftige betrouwbaarheid door te huizen in dure panden, waar alle mannelijke medewerkers in jasje dasje moeten verschijnen, ook diegenen zonder klantcontact.

Geld zorgt er ook voor dat de bank een fijne werkgever is: de salarissen zijn goed, de werktijden schappelijk en de bezigheden zijn niet al te moeilijk, behalve dan voor de slimste jongens en meisjes die worden weggeplukt van technische universiteiten om ingewikkelde producten te verzinnen waar alleen de banken beter van worden, in plaats van elders denkwerk te leveren waar de wereld iets aan heeft. Banken kopen maatschappelijke goodwill door culturele instellingen te sponsoren, ze kopen het imago van ondernemerschap of dynamiek in tv-commercials en ze kopen een lobbynetwerk -en betrouwbaarheid – door oud-politici, zoals oud-premier Kok, een belangrijke functie te geven.

Het gat tussen het gewenste imago en de werkelijkheid wordt evenwel almaar groter. ING-topman Hommen zag af van zijn bonus, niet omdat hij die zelf bij nader inzien misplaatst vond, maar vanwege ‘het signaal dat uitgaat naar de samenleving’: onder de schaapskleren zagen we even de wolf. Ondernemers, consumenten – de maatschappij – geloven de banken voor geen meter meer en zien hen zo langzamerhand als onverbeterlijk en noodzakelijk kwaad: money can’t buy you love.

Het was even wennen. Harry was er niet, Arnon evenmin, maar Joost, Kader, Tommy, Gerrit, Ramsey, Jan en Youp wel. En heel veel andere reuze belangrijke mensen uit de boekenwereld, plus hun man/vrouw/levenspartner. ‘Ik heb enorm genoten van je laatste boek,’ zei ik tegen iedereen, vooral tegen diegenen van wie ik vermoedde dat ze nog nooit iets hadden geschreven.

Het was mijn tweede Boekenbal, na het eerste in ’98. Harry was er toen wel, de meeste andere schrijvers ook, hun faam en intellect hield gelijke tred met de groezeligheid van hun jasjes. Ik vond hen behoorlijk interessant, zij mij niet, wat enigszins veranderde toen ik ergens achter een gordijn een emmer met munten had gevonden en een blad gin-tonic bestelde. Die eerste keer was ik er onuitgenodigd, binnen dankzij mijn perskaart.

Niet dat ik journalist was: die kaart had ik zelf gemaakt. Dat was ooit nog best een gedoe, zo’n twintig jaar geleden: naam van een persagentschap verzinnen, logo maken, serieuze pasfoto vinden, plastificeren bij de copyrette, maar photoshop maakte de laatste updates een fluitje van een cent. Ik heb enorm veel plezier gehad van mijn perskaart, vooral in het buitenland. Nooit hoefde ik meer in de rij te staan bij Musée d’Orsay of een hippige club: vriendelijk maar beslist flashte ik de kaart en de deur ging open. Van tevoren bellen of faxen bezorgde me tickets voor het North Sea Jazz, een plaatsje op de perstribune van San Siro, Camp Nou en Stamford Bridge, helikopterskiën, zelfs een tochtje over de rode loper in Cannes.

Een paar jaar geleden ben ik er mee gestopt. Te vaak vond ik het vervelend dat ik eigenlijk niets te zoeken had op weer zo’n mooi event, vervelend dat ik telkens een toneelstukje moest opvoeren, dat alleen een valse identiteit mij toegang verschafte. Het is zelfs het thema van mijn boek: je beter willen voordoen dan je bent – in feite ben ik geen haar beter dan mijn liegende hoofdpersoon Hugo.

En daarom was het even wennen, afgelopen dinsdag, om bij het Boekenbal gewoon naar binnen te kunnen wandelen, te kunnen dansen en drinken zonder de oude angst op een kwaad moment een hand op mijn schouder te voelen van een beveiliger, de boze PR-vrouw ernaast: ‘Ja, dat is ‘m, gooi ‘m eruit!’ De schrijverts onthaalden hun nieuwe collega echt niet juichend, het spandoek met ‘Welkom Mark’ heb ik ook gemist, maar toch, het was goed: ik mocht er zijn. ‘Goh, leuk je nou in het echt te ontmoeten,’ zei ik dus nog maar eens een keer tegen een of ander artistiek typje, ‘ik heb enorm genoten van je laatste boek.’

Mijn debuut op het Boekenbal, waarover later meer. Volgens Het Parool zag ik ze vliegen (klik twee keer op afbeelding voor leesbare vergroting):

Mijn eerste boek heette ‘Ridder Robert gaat op stap’, over een eenzame edelman die verwikkeld raakt in de hachelijkste avonturen. Een episch werk, kan je wel stellen. Tien pagina’s getypt op mijn vaders machine, de omslag tijdens handenarbeid geschilderd met ecoline. Uitgeverij Mark Schalekamp BV stond er, als achtjarige neigde ik al naar self-publishing. De hele druk, twintig stuks gekopieerd in de bibliotheek, verkocht ik binnen een week. Het is nog niet verfilmd.

‘De Rebellenclub’ was het tweede, in ’00. Portretten van enfants-terribles in de Nederlandse sport. Mijn trots was zelden groter dan toen ik mijn eigen boek zag liggen in de etalage van Athenaeum. Het lag er vanwege sportboekenweek, niet omdat het een enorme hit was, maar toch. Ik ging in die tijd regelmatig langs boekwinkels, gewoon, om even te kijken of mijn kindjes er wel goed bij lagen. Bij Scheltema gaf ik ze dan wel eens upgrade, verhuisde ik ze van vier hoog achter naar een plekje naast de kassa. Daar werden ze al snel weer verjaagd, zodat ze nooit buiten hebben mogen spelen, maar oud en stoffig werden in die boekwinkel. De grootste stapel zag ik uiteindelijk bij De Slegte, en uit dat weeshuis bevrijdde ik ze zelf, het hele zwikkie voor een prikkie, zo’n 200 boeken, zodat ik voor jarenlang aan verjaardagscadeau’s had.

‘De Parvenu’ is het derde. Raar gezicht: ik zag het een wildvreemde mevrouw lezen in een kroeg, een meneer stond er mee in zijn handen in mijn buurtboekwinkel Zwart op Wit – en legde het weer terug, verdomme. Het gaat goed met dit kind, het wordt mooi gevonden en terwijl de publiciteitscampagne nog moet beginnen, is het al meer dan 1.000 keer verkocht. Hier en daar ligt ‘t in een top 10, in een enkele etalage, met Kluun als ordinaire buurman, maar er zijn ook winkels die het nog niet hebben. Die distributie wordt perfect zodra de tweede druk er is, die van De Arbeiderspers.

Weet je, mensen vragen me voortdurend: ‘Mark, ik heb zo genoten van je boek, het heeft mijn leven compleet veranderd. Kan ik nu iets voor jou doen?’ Ja, zeg ik dan, er is iets wat je kunt doen. Koop een reserve-exemplaar, prijs het de hemel in bij je vrienden, geef ‘t ze cadeau, geef mensen van wie je ook maar vermoedt dat ze het nog niet hebben aan bij de politie, dwing je boekwinkelier dat-ie ‘t in prominent in het zicht legt, desnoods onder bedreiging. Genoeg te doen!

Tijd voor het echte verhaal, omdat het zo’n mooi einde heeft. Het zit zo. Toen ik twee jaar geleden begon aan mijn boek had ik nog geen uitgever. Heel gewoon, niks aan de hand, dat kwam nog wel. Die zomer zou ik mijn bijna voltooide manuscript aanbieden aan de zes beste Nederlandse uitgevers, die dan maar om mij moesten vechten.

Ze wezen het af.

‘Goed geschreven, maar die verhaallijn klopt niet.’ Of: ‘motief van hoofdpersoon is onduidelijk.’ En: ‘dialogen te lang.’ Niet goed genoeg. En omdat die uitgevers dagelijks stapels manuscripten voor hun kiezen krijgen, heb je maar één kans. Die was nu verkeken.

Nadat ik uitgehuild was, zag ik ook de goede kant: de uitgevers hadden in ieder geval de moeite genomen om het te lezen, er deugde veel wel en hun kritiek sneed hout. Ik moest leren, zo simpel was het. Dat deed ik, ik werd beter, zeker ook vanaf het moment dat ik begeleid werd door twee ervaren redacteuren. Goed, dacht ik herfst 2009, die top kon ik vergeten, maar de subtop, dat moest lukken en daar zou ik ’t aanbieden wanneer het manuscript beter was.

Zover is het nooit gekomen. Ik ontmoette Gregor Witteveen, die net zelf 40.000 exemplaren had verkocht van zijn business-thriller, Bonus Time, onder zijn eigen label Juliette Books. De Nederlandse John Grisham wilde nu een e-bookuitgeverij beginnen voor naar het Engels vertaalde auteurs. Of ik mee deed.

En mijn Nederlandse papieren boek dan? Dat zou ik zelf uitgeven, maar wel met het logo van Juliette Books, dan lijkt het nog iets. In argeloze ogen tenminste, want kenners trappen er niet in. Recensenten bijvoorbeeld, zouden denken ‘ken-ik-niet-dus-zal-wel-niks-zijn’. Boekwinkels willen hits in hun schappen en doen liever zaken met bekende partijen. Het zou zwaar worden. Maar ach, kwaliteit zou overwinnen en ik ging vol goede moed door. Nu het happy end.

Omdat mijn boek een Engelse versie nodig had, benaderde ik deze winter een vertaalster. Ze wilde beoordelen of ze iets met mijn werk kon en vroeg twee hoofdstukken. Een weekje later, ruim een maand geleden, reageerde ze. Ze vond het enorm goed, maar, wilde ze weten: ‘wie geeft het uit? Want ik ben behalve vertaalster redacteur bij De Arbeiderspers. Ik ben nieuwsgierig. Mag ik het hele manuscript lezen?’ Tuurlijk, dat mocht, maar ik verwachtte er niets van, bovendien had ik de drukker al opdracht gegeven voor het maken van 2000 exemplaren.

Michele, zo heet ze, las het, anderen ook. Toen, nooit eerder vertoond in Nederland: twee weken voor lancering van een boek in eigen beheer meldde De Arbeiderspers het graag te willen uitgeven. Zo komt het dat ik afgelopen maandag mijn druk presenteerde en dat over een maand de tweede volgt, die van De Arbeiderspers.

De Arbeiderspers, uitgever van Joost Zwagerman, Maarten ‘t Hart en Anna Enquist. En, mooi toeval, van mijn oud-oom Jean Schalekamp. Denk nou niet ineens dat wij allemaal schrijven. Mijn familie schildert. Huizen – kunst is voor mietjes, dat weet iedereen. Ik ben trots.

‘Een pijnlijk geestige roman. Of nee, andersom!’ vindt Ruben Nicolai, BNN-presentator. ‘Een zeer smakelijk romandebuut, dat doet snakken naar meer.’ Lees verder!

Frederike van Urk, merkstrateeg: ‘De Parvenu is geschreven in een heerlijke flow waardoor je het boek in één ruk uitleest. Met prachtige (woord-) vondsten (‘De mijne, de hare, alsof we om beurten een schep namen van een grote kom luchtsoep ’) die rauw worden afgewisseld met de inktzwarte zieleroerselen van de ik-verteller van het verhaal.’ Lees verder!

‘Een TGV door het woud van goede en minder goede manieren, en weet je wat: de conducteur komt niet langs,’ aldus Gerbert van Genderen Stort, communicatiemeneer. Lees verder!

Philip de Liagre Böhl, marketeer: ‘Het verhaal is herkenbaar, althans voor iemand die zich in ‘betere kringen’ begeeft. Het thema is universeel en zo oud als de weg naar Kralingen, zo schreef Molière vele toneelstukken en satires met dezelfde themathiek.’ Lees verder!

‘Ik las dit boek met één grote glimlach. Topboek!’ zegt Chris Zegers, acteur/zanger en ex-profvoetballer (in Singapore).

‘Ik hou wel van andermans drama,’ zegt Madeleine Boelsma, twenty-something en creatief met events. ‘Het voelde als een soap waar je niet op de volgende dag wilde wachten tot je erachter kwam hoe het verhaal verder ging. Ik wilde weten hoe het afliep dus heb de tv niet aangedaan, maar ben blijven lezen.’ Lees verder!

Jort Kelder: ‘De auteur, Mark Schalekamp, stormde ooit als junior bankier onze redactieburelen op met de dwingende belofte ‘ik word journalist!’. Dat lot is hem (en ons) bespaard gebleven. Een dramatisch mensch als Schalekamp is een geboren verhalenverteller en, gezien dit literaire debuut, zelfs een romancier. Hulde.’

‘De Parvenu hoort thuis in de literatuurlijst van elke zelfrespecterende boekenclub, op elke Chicklit plank, en maak alvast maar een nieuwe plank: want Schalekamp schrijft Neerlands’ eerste Dicklit!’ zegt Anjet van Dijken, journalist/schrijfster en parttime française. Lees verder!

‘De Parvenu is een actuele roman, die leest als een trein,’ vindt tv-maker Ivo Niehe.

Sander Dikhoff, advocaat: ‘De bladzijden zoeven voorbij. Gelijk de wind door de bladzijden van het op het strand vergeten boek. Dit boek vergeet je echter niet. Daar is het te spannend voor. Je laat het niet licht liggen. Niet voordat je het uit hebt. Pas daarna moet de kop in de wind.’ verder!

‘Het mooie is dat je tegen beter weten in nog vrij lang enige sympathie en hoop voor de zelfdestructieve en narcistische Hugo houdt,’ zegt Pieter Sleeboom, MBA-student in Barcelona. Lees verder!

‘Ik kijk graag films in het vliegtuig,’ zegt Sjaak Zonneveld, reiziger/avonturier en blogger, ‘maar na een half uurtje Gordon Gekko in de tweede Wall Street film gaf ik toch de voorkeur om door te gaan met het verhaal van private banker Hugo Stadman, hoofdpersoon in de Parvenu.’ Lees verder!

Rotterdam had ook de laatste paar honderd meter dat het nog scheidde van het dorp opgeslokt – aan niemandsland wordt in de Randstad niet meer gedaan. Barendrecht. Was er jaren niet meer geweest, maar één verkeerde afslag en ik reed ineens m’n geboortedorp binnen.

Vooruitgang had ook hier onmiskenbaar toegeslagen: ik zag rotondes, een IKEA en een Cultureel Centrum. Het regende zachtjes. Mijn lagere school stond er nog, op een steenworp van de vijand, de christelijke basisschool. Of een ijsbalworp, in de winter. Verderop mijn voetbalclub en daar, in dat huis, woonde m’n beste vriendje. Nu niet meer, nu wonen daar Jack, Yvonne, Tobias & Maikel. Mijn oude buurt, nog altijd even braaf en grijs. Straat na straat, vind maar eens 10 verschillen: rijtjes huizen, auto’s, een eenzame boom in een perkje vol kniehoog zielloos groen.

Het huis waar ik opgroeide bleek enorm veranderd. Sterk gekrompen, om te beginnen: de tuin, ooit een voetbalveld, nu een postzegel. Ook viel ‘t me op dat de huidige bewoners nog steeds niet het bordje met ‘Hier woonde Mark Schalekamp, schrijver‘ hebben opgehangen.

Het begon steeds harder te regenen, zoals het de 17 jaar dat ik er woonde voortdurend deed. ‘Het is knap dat je er nog zo goed uit bent gekomen,’ zei één van m’n psychiaters laatst bewonderend. A writer’s goldmine, die jeugd van mij, dat natuurlijk wel, dus mij hoor je niet klagen.

Ik at een puddingbroodje in de Dorpsstraat. Eigenlijk was hier niet zo veel veranderd: een Intertoys, Bakker Klootwijk, slagerij J. van der Ven. Het was vakantie en moeders liepen met hun kinderen, zonder uitzondering gehuld in Feyenoord-shirts. Zo luidt de etiquette in deze contreien, draag je iets anders, heb je iets uit te leggen.

In het Cultureel Centrum treedt volgende week Lenette van Dongen op, las ik. Op ‘t moment dat ik ‘t dorp verliet, hield ‘t prompt op met regenen.

Om van mijn zware armblessures te herstellen, had de dokter pijnstillers en rust voorgeschreven, maar daar nam ik uiteraard geen genoegen mee. Als modern patiënt, juist niet geduldig, ging ik als altijd op zoek naar second and third opinions, naar alternatieven. Dus vroeg ik m’n fysio in Amsterdam oefeningen te mailen, belde ik m’n eigen huisarts -ik hoorde ‘m zuchten- en bezocht ik een osteopaat: een Ferrari heeft ook niet maar één monteur.

Kook had nog een goeie tip: ‘Ga naar een acupuncturist, er schijnt er eentje in de buurt te zitten.’ Na enig zoeken kreeg ik haar te pakken, een oud vrouwtje zo te horen, en diezelfde middag mocht ik komen – acupunctuur is blijkbaar nog geen hype in de Provence. Dus reed ik gistermiddag door de heuvels, langs wijngaarden en witgebloesemde amandelbomen, via Carcès naar Entrecasteaux. Daar, twee kilometer buiten het dorp, na het bord Produits Agro-alimentaires & Miel, moest ik naar links, had de mevrouw gezegd, het bospad op en almaar rechtdoor.

Het bos werd woud, ik zag beren op het pad en hoorde wolven huilen, tot ineens het acupunctuurvrouwtje achter een boom vandaan kwam – ik had ‘r bijna omver gereden. ‘J’habite là,’ wees ze op een huisje verscholen onder wat eiken.

Met een kop kruidenthee -wat anders?- lag ik op een bed in een logeerkamertje, sokken en schoenen uit. In de hoek stond een bezem, waar zij zich vermoedelijk mee vervoerde – een auto had ik buiten niet gezien. Het acupunctuurvrouwtje, tegen de 100, zette gezwind en met verrassend vaste hand de spelden. Soms was het pijnlijk: ‘Dit punt correspondeert met uw lever, monsieur, drinkt u veel?’

Ze bekeek me kritisch.

‘Het is niet voor niets dat u een armblessure heeft,’ zei ze.
‘Omdat ik te veel typ misschien?’ dacht ik.
‘La vie wil u iets vertellen,’ ging ze verder, ‘maar u luistert niet.’
‘Nee?’ Mijn voet leek inmiddels een kaktus.
‘U zou minder moeten doen en meer moeten zijn. Minder willen controleren en meer dingen simpelweg laten gebeuren,’ zei ze streng. ‘Weet u, monsieur, als dingen niet zo gaan zoals u wilt, zorg dan dat u wilt zoals het gaat.’

Ik knikte ja en amen, dacht er ‘t mijne van, maar hield me gedeisd. Wel zo verstandig als een oud vrouwtje bezig is je als speldenkussen te gebruiken.

Tijd en plaats passen goed bij elkaar: het is de laatste avond van het jaar, volle maan en storm op het puntje van de klif, aan het einde van de haven, van Ibiza, van de wereld. Het feest is bij Annabelle, een Engelse zeeperfgename, parttime model en fulltime bohémien. Haar huis vormde in de jaren ’60 en ’70 het decor van een aantal films, artistiek en Frans en dus een tikje vaag. Annabelle en haar huis passen ook goed bij elkaar.

‘You wanna smoke?’ vraagt een Keith Richards-lookalike. Beneden, zo’n 20 meter diep, beuken, na een aanloop van een paar honderd kilometer, de golven tegen de rotsen. Die krijgen ze niet kapot, waarschijnlijk, maar voor de twee houten Riva’s vrees ik ’t ergste.

De house stampt, een Picasso trilt mee aan de muur. Naast de DJ staat een man in een microfoon te murmelen. ‘t Is een hypnotiseur, wordt me verteld. Deze lokale Rasta Rostelli is bezig iedereen een happy new year in het onderbewuste te programmeren. Het is intussen een komen en gaan naar één van de zijkamertjes. Daar zal de wc zijn, dacht ik nog, maar toen ik zelf binnen stapte, zag ik op een tafeltje een bergje waar Scarface jaloers van zou zijn. Ik heb daar niet zo’n neus voor, voor die coke.

Ibiza, parties & drugs… Zelfs de knul achter de kassa van het BP-tankstation vroeg me gisteravond of ik drugs wilde kopen. Niks Airmiles of Freebees: pillen kun je krijgen. De politie neemt geregeld monsters uit het riool vanaf de grote disco’s en meet zo welke drugs in zwang zijn en in welke doses. Ze pakken ook wel eens iemand op. Zoals vorig jaar, heel curieus, toen twee vrachtwagenchauffeurs zwaar ziek waren geworden. Ze hadden honger gekregen en besloten wat van hun lading te snoepen. Chocola, dachten ze. Het spoor leidde naar ene Tjalling van Ketwich Verschuur, een grote dealer en aanzienlijk minder keurig dan z’n naam.

Ibiza, parties & drugs… Ik merk dat ik die levensstijl afkeur, fel zelfs. Escapisme noem ik ‘t, hedonisme – en nog wat verderfelijke ismes als het moet. Gij zult werken – feesten moet je verdienen en ook dan moet je zorgen altijd controle te houden. Zo is het en niet anders.

Die felle afkeer zegt vooral iets over mijzelf, dit eiland houdt me een spiegel voor. Ik heb geen talent voor drugs en ben ik ook niet van plan alsnog de partylifestyle aan te meten, maar ik zie dat ik een stuk benepener ben dan ik wil toegeven… En da’s dan weer leerzaam.

Ik was op Curaçao om te werken, dus in het hotel kon ik niet eeuwig blijven. Hoewel: Jack Kerouac schreef On the Road in het New Yorkse Chelsea Hotel, waar ooit ook Mark Twain, Bob Dylan en Charles Bukowski woonden. En in het Avila Beach Hotel was ik evenmin de enigste schrijvert. Neêrlands best verkopende was er, in het gezelschap van haar geheime minnaar. En Sonja Bakkert zelf niet, kon ik zien bij het ontbijtbuffet. Zij en Rik F. vielen ‘t aan als sprinkhanen, second and third helping, pancakes en hup, nog een portie eieren. Ach, ze had die nacht vermoedelijk geen been dicht gedaan, dus laat ‘r lekker. Morgen weer een balansdagje.

Maar na 4 dagen hotel kon ik terecht in het huis waar ik de komende 3 maanden zou wonen, waar ik mijn boek zou afmaken. Een fijn huis, in Julianadorp, een in de jaren ’30 gebouwd dorp voor het hoger Shell-personeel. ‘Het ligt op de wind,’ zei m’n landlord, ‘dus airco heb je niet nodig.’ Maar ondanks liefst drie fans om m’n bed -en weer nul er in- kon ik niet slapen. Koeler dan 28 graden werd ‘t niet en da’s te veel voor deze makamba.

En omdat een ander huis onvindbaar bleek in topmaand december, zat ik na een verblijf van 9 dagen in ‘t vliegtuig terug naar Holland. Alleen zeilmeisje Laura was korter op de Antillen dan ik.

En nu? Ik zoek nu een nieuwe plek om te schrijven. Ik moet wel: m’n huis is verhuurd tot half maart. Maar waar kan ik heen? ‘k Wil niet naar Noord-Ierland, niet naar Noord-Ierland, daar gaat alles stuk, waar kan ik heen, ik kan niet naar China, ‘k wil niet naar China, dat is me te druk.

Naar Kaapstad? Daar gebeurt ‘t, zeggen Zij Die Het Weten Kunnen, het is the most beautiful city in the world. ‘Kom naar Buenos Aires,’ zei een vriend. Goed idee: Argentijnse meisjes zijn schitterend en ze vallen op Hollandse jongens, zelfs op mollige met gele tanden. ‘Ga naar Ceylon,’ zei een vriend, ‘ik ken daar een theeplantage waar je als een vorst kan zitten.’ Tel Aviv dan? Bruisend en nu al mooi weer. Terug naar Frankrijk, waar ik begin dit jaar zo goed gewerkt heb?

Waar kan ik heen? Luxeproblemen zijn ook problemen. Na de Kerstdagen moet ik weg, aan ‘t werk. Ik houd u op de hoogte van m’n whereabouts.

Een minuut voor de aftrap loopt clubeigenaar Mohammed Al Fayed, ja, die van Harrods en van Dodi, onder luid gejuich het veld op om een praatje met de spelers te maken. Zitten ze natuurlijk niet op te wachten, maar goed, de man betaalt hun salaris. Zaterdagmiddag, 3 uur, Fulham-Liverpool. Craven Cottage, een knus oud stadionnetje midden in een woonwijk, is tot de nok gevuld.

Tegenover ons zit the Red Army, 3.000 Liverpool-supporters, 90 minuten lang zingend. Maar ook bij ons zitten er een paar, gemoedelijk tussen de Fulham-fans. In Engeland was toch zo’n gedoe met hooligans? Al jaren niet meer. Er staan zelfs geen hekken meer om de vakken. Zet mensen in een kooi en ze gedragen zich als beesten. Nu kan je ‘t veld zo op, als je dat zou willen – dat  je daarmee een levenslang stadionverbod riskeert, helpt de zelfbeheersing.

Het is rust, de stand 1-1. Een mascotte probeert het publiek te vermaken. Het is een nieuwe, hoor ik. De vorige dacht in z’n vogelpak in billen en borsten te kunnen knijpen en is opgepakt wegens sexual harrasment. Hij vertoont z’n potsen voor goeddeels lege tribunes: bijna iedereen staat in de catacomben, hard aan het bier, lager of ale, maar in ieder geval geen malt. Wel verdiend, want ze staan al zeker 45 minuten droog en da’s lang voor een Engelsman op een zaterdag.

Vrouwenvoetbal kan nog zo populair worden: voetbal blijft a guy’s thing. Voetbal verbroedert (bestaat ‘verzusteren’ eigenlijk?). Samen op de tribune zitten, juichen en klagen, samen slappe grappen maken. Mannen hebben ook meer talent om fan te zijn, als je ‘t mij vraagt. Het vraagt een kinderlijkheid waartoe vrouwen niet in staat zijn, misschien is dat ‘t. Ik heb ‘t er wel eens met vrouwen over en ze zijn het hartgrondig oneens met me. Ze begrijpen voetbal echt, ze zijn fan, zeggen ze, maar met een oranje pruik in een kroeg staan als het Nederlands Elftal speelt is niet wat ik bedoel. Nick Hornby heeft ‘t geprobeerd uit te leggen in ‘t prachtige Fever Pitch, een roman over zijn liefde voor Arsenal. Toen nog zelfkwellend: het boek speelt een paar jaar voor de entree van Dennis Bergkamp, toen de club nog bloody boring was.

Fulham wint met 3-1, verrassend. You never walk alone, bezingen de Liverpool-fans hun helden troostend. You never walk with him, antwoordt de Fulham-aanhang pesterig over de scheidsrechter die Liverpool twee dubieuze rode kaarten gaf – en misschien nu wel met z’n vrouw een middagje mag winkelen in Harrods op kosten van Mister Al Fayed. Rustig loopt het stadion leeg, door het park, langs de glinsterende Thames, op naar de pub.

De spotgoedkope vlucht van Gerona naar Ibiza wordt alras duurder, had ik willen schrijven. De eerste 60 euro omdat ik mijn boardingpass niet zelf had geprint. Vervolgens vindt het Ryanair-mormel bij de balie dat ik 10 kilo overgewicht heb. Zij zelf ook, kan ik zien, dus waarom moet ik 150 betalen? Maar goed dat ik zo rijk ben.

Herfst is mij te goede vrienden met winter, dus het is tijd om naar het zuiden te trekken – net als de ganzen,  zo onnozel zijn ze niet. Om m’n manuscript af te maken heb ik nog zo’n twee maanden nodig en die wil ik doorbrengen in Zuid-Frankrijk of Ibiza. Om de zaak te verkennen ging ik de afgelopen week eerst naar Aix-en-Provence en daarna via Gerona naar Ibiza. Klinkt leuk. Reizen is immers leuk. O ja? Het is een hardnekkig misverstand, had ik willen schrijven, dat reizen leuk is.

Voor de bagagedrop-off-balies is de rij eindeloos, vliegveldbeambten zien er bars op toe dat het vee binnen de afzetting blijft. Veel Engelsen: dit vee graast normaal gesproken in de Kalverstraten van Londen, Manchester en Birmingham. Now they’re going to Ibiza, deze Venga-boys & girls, want het is closing-party weekend op het eiland. De Pacha, Privilege, Space en Amnesia sluiten het seizoen af en daar moet je bij zijn, de pillen zijn in de aanbieding en de top-DJ’s draaien tot 10 uur ‘s ochtends.

Eenmaal aan boord begint achter me een kind onbedaarlijk te huilen, zeker 110 decibel, het wint in ieder geval makkelijk van mijn IPod. Mijn buurman stinkt uit zijn poriën naar de drank van gisteren. Ben de enige in het vliegtuig zonder tattoos – samen met dat krijsend kind, al zou ik daar geen geld op durven zetten. Mijn plek is te klein voor m’n benen, die ik half in het gangpad moet plaatsen. De stewardess stond al twee keer op mijn voet en wil me nu 4.30 euro laten betalen voor een flesje water. Ze moet er zelf ook een beetje om lachen.

Dat had ik allemaal willen klagen. Maar dat doe ik niet, want ik zit inmiddels aan de rand van een zwembad, met uitzicht op een prachtige vallei, ver weg van Engelsen vol plakplaatjes. Ik heb net geluncht in Santa Gertudis, vette gamba’s a la plancha en vanavond ga ik Barcelona-Dynamo Kiev kijken in een kroeg vol zenuwachtige Catalanen. Reizen mag dan niet leuk zijn, aankomen is fijn.

De spotgoedkope vlucht van Gerona naar Ibiza wordt alras duurder, had ik willen schrijven. De eerste 60 euro omdat ik mijn boardingpass niet zelf had geprint. Vervolgens vindt het Ryanair-mormel bij de balie dat ik 10 kilo overgewicht heb. Zij zelf ook, kan ik zien, dus waarom moet ik 150 betalen? Maar goed dat ik zo rijk ben.

Herfst is mij te goede vrienden met winter, dus het is tijd om naar het zuiden te trekken – net als de ganzen,  zo onnozel zijn ze niet. Om m’n manuscript af te maken heb ik nog zo’n twee maanden nodig en die wil ik doorbrengen in Zuid-Frankrijk of Ibiza. Om de zaak te verkennen ging ik de afgelopen week eerst naar Aix-en-Provence en daarna via Gerona naar Ibiza. Klinkt leuk. Reizen is immers leuk. O ja? Het is een hardnekkig misverstand, had ik willen schrijven, dat reizen leuk is.

Voor de bagagedrop-off-balies is de rij eindeloos, vliegveldbeambten zien er bars op toe dat het vee binnen de afzetting blijft. Veel Engelsen: dit vee graast normaal gesproken in de Kalverstraten van Londen, Manchester en Birmingham. Now they’re going to Ibiza, deze Venga-boys & girls, want het is closing-party weekend op het eiland. De Pacha, Privilege, Space en Amnesia sluiten het seizoen af en daar moet je bij zijn, de pillen zijn in de aanbieding en de top-DJ’s draaien tot 10 uur ‘s ochtends.

Eenmaal aan boord begint achter me een kind onbedaarlijk te huilen, zeker 110 decibel, het wint in ieder geval makkelijk van mijn IPod. Mijn buurman stinkt uit zijn poriën naar de drank van gisteren. Ben de enige in het vliegtuig zonder tattoos – samen met dat krijsend kind, al zou ik daar geen geld op durven zetten. Mijn plek is te klein voor m’n benen, die ik half in het gangpad moet plaatsen. De stewardess stond al twee keer op mijn voet en wil me nu 4.30 euro laten betalen voor een flesje water. Ze moet er zelf ook een beetje om lachen.

Dat had ik allemaal willen klagen. Maar dat doe ik niet, want ik zit inmiddels aan de rand van een zwembad, met uitzicht op een prachtige vallei, ver weg van Engelsen vol plakplaatjes. Ik heb net geluncht in Santa Gertudis, vette gamba’s a la plancha en vanavond ga ik Barcelona-Dynamo Kiev kijken in een kroeg vol zenuwachtige Catalanen. Reizen mag dan niet leuk zijn, aankomen is fijn.

‘80% des femmes sont exploiteés.’ Dit komt niet uit de mond van de VN-vertegenwoordigster voor Vrouwenzaken, zelf Somalisch of Oegandees, naar aanleiding van een of andere studie. Nee, het wordt gezegd door een bleke Parijse vijftiger, ineens, uit het niets. Hij kijkt er heel gewichtig bij. 

Ik ben uitgenodigd voor een etentje bij S., samen met nog zo’n 8 anderen. Het gezelschap is bont: een architect, een makelaar, nog eentje, A. is er en Stephane, artfilmhouse-directeur. Verder een actrice die beroemd schijnt te zijn (ziet er niet uit, maar doet wel heel theatraal), haar man, die regisseur is en hun nanny, die vooral rookt en zich niet te veel om kinderen bekommert. En tegenover me zit de dunne Parijse bleekscheet. Net sloot hij al zijn eigen IPod aan op de stereo om zijn muziek op te zetten: zenuwachtige en bestudeerde jazz, piep-wie-piep-pieiiiep. 

‘80% des femmes sont exploiteés.’ Alsof hij zelf het leed van die vrouwen op de frêle schouders moet dragen. ‘Je maakt een grap,’ zeg ik, vermoedend dat dit dan de eerste in zijn leven zou zijn. ‘Non, c’est vrai,’ zegt-ie pedant. 80%? Waar? In Frankrijk? Op zijn volleybalclub? Op de wereld? En wat bedoelt hij met ‘exploitatie’? Natuurlijk is het erg en zijn er misstanden. Woman is the nigger of the world, zong Lennon – al moest hij dat waarschijnlijk onder dwang van Yoko. Ik probeer het niet af te doen als onzin, daar gaat het me niet om, maar zijn zelfingenomen aplomb vind ik stuitend. En heel Frans.

‘80% des femmes sont exploiteés.’ Wat een verschil met Nederland: daar word je zelfs diep in de grachtengordel weggehoond om zoveel pretentie en intellectueel geposeer. Het liefst had ik deze Pipo een paar poffers gegeven, maar voor het gezelschap is zijn opmerking de call te gaan discussiëren, serieus & stellig. Dit doen Fransen namelijk graag. ‘Mijn vrienden in Nederland worden vooral door hun vrouwen geëxploiteerd,’ is mijn laatste bijdrage. Wordt niet gewaardeerd. Wat een irritant volk, die Fransen. De mannen dan hè: de vrouwtjes zou ik graag exploiteren.

Het gaat goed, hier in de bergen. De lente staat op punt van beginnen – en niet pas eind april zoals in Holland. Hier zit al bloesem op de amandelbomen, bloeien de irissen (Kook heeft me uitgelegd hoe die bomen en planten heten. Ik kan zelf nog net een tulp van een roos onderscheiden).

Schrijven vordert gestaag, ben ongeveer op  de helft. Ik haal niet elke dag de 1500 woorden die ik me ten doel had gesteld, maar da’s niet erg. En of het goed is wat ik schrijf, weet ik ook niet. Ik vind het niet slecht, dat is al heel wat en af en toe zie ik op mijn scherm een zin waarmee ik echt blij ben. Ben dan bijna verbaasd waar die ineens vandaan komt. Zo werkt dat met creativiteit en inspiratie, geloof ik: dat gebeurt, niet te veel over nadenken. Karel Appel omschreef het zo, toen hem werd gevraagd naar het Geheim van Creativiteit: ‘Als ik aan het werk ben, ben ik er niet. En alleen als ik er niet ben, ben ik er‘. Hij zag creativiteit als iets dat van buiten af kwam, dat hij als het ware door zich heen moest laten komen en vooral niet in de weg moest staan. Klinkt goed, maar hij is natuurlijk wel de zelfde man die zei: ‘Ach, ik rotzooi maar wat aan’ en weer een emmer verf tegen het doek kwakte. 

Ik vind het hoe dan ook erg mooi om een roman te schrijven, mooier dan ik had verwacht. Ik ben elke dag blij dat ik er weer aan mag werken, aan mag schaven, mag verzinnen. Ben er voortdurend mee bezig, heb zelfs ‘n dictafoon naast mijn bed, voor het geval ik ook ‘s nachts weer een briljante ingeving krijg. Soms zit ik vast in mijn verhaal, zoals vandaag. Dan schrijf ik maar een stukkie voor mijn weblog. Sorry dat het af en toe wat serieus wordt, de laatste tijd. Ik zal proberen wat meer domme grappen te maken. Dan lezen mijn vrienden me misschien weer, tenminste.